Λιγότερα από όσα κερδίζουν ή καθόλου εισοδήματα, δηλώνουν στις φορολογικές αρχές, δύο στους τρεις εργαζόμενους στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον Στέφεν Χαλ, ερευνητικό εταίρο της Τράπεζας της Ελλάδος.
Σύμφωνα με την εφημερίδα Καθημερινή, υπολογίζεται πως περίπου το 24% της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας στη χώρα δεν καταγράφηκε πέρυσι από το κράτος λόγω φοροδιαφυγής και άρνησης στη συμμόρφωση του εκάστοτε ρυθμιστικού πλαισίου. Στην Ευρώπη, αντιστοίχως, ο μέσος όρος περιορίζεται στο 19%.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) επιδιώκει να ανασύρει την παραοικονομία στο φως, ώστε να ενισχυθούν τα έσοδα της κυβέρνησης. Επειτα από μια καταστρεπτική ύφεση, όπου η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 30%, το δημόσιο χρέος κυμαίνεται στο 174% του ΑΕΠ και το δημοσιονομικό έλλειμμα βρίσκεται σχεδόν στο 13% του ΑΕΠ με βάση τα στοιχεία του 2013. Υπήρχε κίνδυνος, στο μεταξύ, να περιπλέξει ακόμη περισσότερο την κατάσταση η υπερβολική επιθετική φορολογική πολιτική της χώρας. Οι Ελληνες, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο λαό του κόσμου, θεωρούν πως οι φόροι που πληρώνουν πάνε χαμένοι. Με βάση έρευνα της δεκαετίας του ’90, η «φορολογική ηθική» των Ελλήνων κατατασσόταν στις τέσσερις χαμηλότερες θέσεις σε λίστα 26 χωρών.
Ο δημόσιος τομέας στην Ελλάδα είναι περισσότερο διεφθαρμένος συγκριτικά με κάθε άλλο κράτος-μέλος στην Ευρωπαϊκή Ενωση, σύμφωνα με τη Διεθνή Διαφάνεια. Η ικανοποίηση των πολιτών από τις υπηρεσίες των δημοσίων υπαλλήλων είναι πολύ χαμηλή. Ετσι εξηγείται η διστακτικότητα των Ελλήνων να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους απέναντι στο κράτος.
Η Ελλάδα έχει υψηλό ποσοστό αυτοαπασχολουμένων, γεγονός που διευκολύνει τη φοροδιαφυγή και την εισφοροδιαφυγή. Και τα κίνητρα για τους Ελληνες είναι ισχυρά καθώς οι κρατικές εισφορές αναλογούν στο 43% του συνολικού κόστους εργασίας αντί του 26% που είναι ο μέσος όρος στον πλούσιο κόσμο. Η παραοικονομία, κατά συνέπεια, περιορίζει τη φοροεισπρακτική δυνατότητα της κυβέρνησης. Πριν από την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, η χώρα μπορούσε να μειώσει το ύψος του χρέους της μέσω αύξησης του πληθωρισμού. Σήμερα όμως αυτή η επιλογή είναι ανύπαρκτη, καθώς η νομισματική πολιτική όλης της Ευρωζώνης χαράσσεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Η παραοικονομία πλήττει, επίσης, την ανάπτυξη. Η παραγωγικότητα των «γκρίζων» εταιρειών επηρεάζεται, διότι δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε δανεισμό. Και οι μη παραγωγικές εταιρείες πληρώνουν χαμηλούς μισθούς.
Το ΔΝΤ θέλει η Ελλάδα να διδαχθεί από το Περού, μια χώρα που καταπολέμησε τη φοροδιαφυγή με τη δημιουργία μιας μικρής, άρτια εκπαιδευμένης ομάδας εργασίας. Αλλά, ο φορολογούμενος θα πρέπει να αντιμετωπισθεί με προσοχή. Πάνω από το 25% των Ελλήνων είναι άνεργοι. Γι’ αυτούς η παραοικονομία είναι σανίδα σωτηρίας, επισημαίνει ο Φρίντριχ Σνάιντερ του Πανεπιστημίου Γιόχανς Κέπλερ. Τα δύο τρίτα των κερδών από σκιώδεις εταιρείες δαπανώνται σχεδόν άμεσα σε άλλες εταιρείες που πληρώνουν φόρους. Η Ελλάδα θα πρέπει να προσελκύσει τις σκιώδεις εταιρείες προκειμένου να συμμορφωθούν φορολογικά δημιουργώντας κίνητρα. Θα μπορούσε, επίσης, να προσφέρει φοροαπαλλαγές σε μικρές επιχειρήσεις που εκτίθενται σε δανεισμό. Ή να προσφέρει φορολογικές διευκολύνσεις σε όσους απασχολούνται σε δύο δουλειές, πρωί και βράδυ. Η πιο κατάλληλη θεραπεία, ωστόσο, θα ήταν η βιώσιμη ανάπτυξη της οικονομίας. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ελληνική οικονομία θα επεκταθεί φέτος κατά 0,6% και κατά 2,9% το 2015. Το δεύτερο τρίμηνο του 2014, η ανεργία είναι 3,6% χαμηλότερη από πέρυσι. Καθώς, ως εκ τούτου, υποχωρεί η ανεργία και οι μισθοί αυξάνονται, θα εξασθενήσει η τάση της παραοικονομίας. Αυτό συνέβη, εξάλλου, την περίοδο 1993-2003. Η ανάπτυξη κινούνταν, κατά μέσον όρο, στο 2,5% σε ετήσια βάση και η παραοικονομία συρρικνώθηκε κατά το ένα τρίτο.