Τον σχεδιασμό για 1.000 πλειστηριασμούς ανά μήνα από τον Μάρτιο και μετά και 2.000 μηνιαίως το τελευταίο τρίμηνο του 2018, προβλέπει η Έκθεση Συμμόρφωσης του προγράμματος προσαρμογής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο της τρίτης αξιολόγησης.
Η Έκθεση που δημοσιεύτηκε χθες και επιβεβαιώνει πλήρως τις σχετικές πληροφορίες που έχει μεταδώσει το Capital.gr και το Κεφάλαιο, κάνει λόγο για 40.000 πλειστηριασμούς ετησίως τα επόμενα τρία χρόνια.
Η Έκθεση της Κομισιόν ξεκινά με την επισήμανση ότι η δυνατότητα της υλοποίησης των πλειστηριασμών είναι το “κλειδί” για τον εξαναγκασμό τήρησης των συμβάσεων και για τη διασφάλιση ισχυρής κουλτούρας πληρωμών. Αυτή η δυνατότητα υπονομεύθηκε σημαντικά από την έναρξη της οικονομικής κρίσης και συνέβαλε στην παράτασή της.
Ενάντια στη σύσταση των ευρωπαϊκών θεσμών, εφαρμόστηκε ένα μορατόριουμ πλειστηριασμών από το 2009 μέχρι και το τελευταίο τρίμηνο του 2015. Αυτό ακολουθήθηκε από εκτεταμένες απεργίες των δικηγόρων και παρακώλυση από ομάδες ακτιβιστών, που κράτησαν τους πλειστηριασμούς σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Απεικονίζοντας την εξέλιξη στο θέμα των πλειστηριασμών, το 2017 τα προγράμματα των φυσικών πλειστηριασμών αφορούσαν 5.600 ιδιοκτησίες, συνολικού ύψους 1,1 δισ. ευρώ. Ένα πολύ μικρό κομμάτι των πλειστηριασμών αυτών έγινε τελικά, κυρίως εξαιτίας της παρεμπόδισής τους από ακτιβιστές. Το 2016, εξαιτίας της απεργίας των δικηγόρων που ακολουθήθηκε από αυτήν των συμβολαιογράφων, οι προγραμματισμένοι πλειστηριασμοί περιορίστηκαν σε μόλις 4.800.
Αντιθέτως, στην αρχή της κρίσης το 2009, όταν ο δείκτης των μη εξυπηρετούμενων δανείων βρισκόταν σε μονοψήφιο νούμερο, έγιναν 58.849 πλειστηριασμοί. Ως εκ τούτου, υπάρχει μια βαθιά ριζωμένη προσδοκία στον πληθυσμό ότι τα περιουσιακά στοιχεία που δεσμεύονται υπέρ των πιστωτών δεν θα εκκαθαριστούν.
Οι δημοπρασίες αποτελούν κεντρικό στοιχείο των προσπαθειών για μείωση του αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων και ο στόχος για μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων μέσω ρευστοποιήσεων έχει ανέλθει στα 13,5 δισ. ευρώ μέχρι τα τέλη του 2019. Το ποσοστό της συμβολής των πλειστηριασμών στην επίτευξη του στόχου μείωσης των κόκκινων δανείων μέχρι τα τέλη του 2019 ανέρχεται σε 30%.
Η επιλογή των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών
Το παραδοσιακό σύστημα πλειστηριασμού (δηλ. η διεξαγωγή δημοπρασίας από συμβολαιογράφο στο φάκελο αποσφράγισης του δικαστηρίου που περιέχει προσφορές, και στη συνέχεια η λήψη δυνητικών προφορικών προσφορών προκειμένου να κριθεί το ακίνητο στον πλειοδότη) δεν μπορεί να αντιμετωπίσει επαρκώς την αναμενόμενη ροή των αιτήσεων πλειστηριασμών. Εκτός από τους περιορισμούς, πρέπει να αντιμετωπίσει την αποφασιστική και βίαιη αντιπαράθεση των ακτιβιστών, οι οποίοι ως επί το πλείστον κατορθώνουν να διαταράξουν τη διεξαγωγή δημοπρασιών.
Για τους λόγους αυτούς, το πρόγραμμα προσαρμογής του ESM έκανε εξαρχής λόγο για την ανάγκη ηλεκτρονικής πλατφόρμας πλειστηριασμών.
Η ηλεκτρονική πλατφόρμα αποσυνδέει τη διεξαγωγή της δημοπρασίας από οποιαδήποτε συγκεκριμένη τοποθεσία, επιτρέπει τη συμμετοχή των προσφερόντων ανεξάρτητα από τη φυσική παρουσία τους, καθιστά δυνατή την απομακρυσμένη υποβολή προσφορών σε πραγματικό χρόνο κατά τρόπο που εξασφαλίζει πλήρη διαφάνεια σε όλους τους συμμετέχοντες και μεγιστοποίηση των εσόδων από δημοπρασίες, διευκολύνει την υποβολή και την επεξεργασία της απαραίτητης τεκμηρίωσης και την ταχεία ολοκλήρωση των συναλλαγών που προκύπτουν. Επιπλέον, επιτρέπει ταυτόχρονα την παράλληλη διεξαγωγή ή τη συμμετοχή σε πολλαπλούς πλειστηριασμούς.
Τα σχέδια για τους πλειστηριασμούς
Για το 2018, οι τράπεζες σχεδιάζουν να δημοπρατήσουν περίπου 10.000 ακίνητα. Αυτός είναι ένας φιλόδοξος στόχος δεδομένου ότι δεν έχουν διεξαχθεί περισσότερες από 30 ηλεκτρονικές δημοπρασίες τον τελευταίο μήνα του 2017. Πέντε εκατοντάδες ηλεκτρονικές δημοπρασίες προγραμματίζονται να πραγματοποιηθούν τον Ιανουάριο του 2018. Ο αριθμός αυτός θα πρέπει να αυξηθεί περαιτέρω από τον Μάρτιο του 2018 και μετά, σε 1.000 πλειστηριασμούς ανά μήνα και αναμένεται να φτάσει τις 2.000 δημοπρασίες το μήνα το τελευταίο τρίμηνο του 2018. Αυτό το χρονοδιάγραμμα θα αποσκοπεί στην επίτευξη των στόχων που υπέβαλαν οι τράπεζες στον SSM όσον αφορά τη μείωση των NPEs το 2018. Για τα επόμενα τρία χρόνια ο αριθμός των πλειστηριασμών θα πρέπει να αυξηθεί σε 40.000 ετησίως.
Τι πρέπει να γίνει ακόμα
Όσον αφορά τις τελευταίες εξελίξεις: μετά τη θέσπιση πρωτογενούς νομοθεσίας για ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς τον περασμένο Μάιο και τον Νοέμβριο του 2017, την έναρξη λειτουργίας της πλατφόρμας τον περασμένο Σεπτέμβριο του 2017 και τη μετατροπή των παραδοσιακών δημοπρασιών σε ηλεκτρονικές από τις τράπεζες, σημειώνεται μία ξεκάθαρη εκκίνηση. Από τις 17 Ιανουαρίου 2018, διεξήχθησαν περίπου 80 ηλεκτρονικές δημοπρασίες. Τα πλειστηριασμένα περιουσιακά στοιχεία έχουν αγοραστεί από τους πιστωτές (τράπεζες).
Το σύστημα, ωστόσο, δεν έχει ακόμη αποκτήσει πλήρη δυναμική. Περισσότεροι συμβολαιογράφοι πρέπει να εγγραφούν στην πλατφόρμα σε ολόκληρη τη χώρα για να εξασφαλίσουν την επαρκή κάλυψη ολόκληρης της επικράτειας. Οι αντιρρήσεις οκτώ συμβολαιογραφικών ενώσεων, που επί του παρόντος απέχουν από ηλεκτρονικές δημοπρασίες (μερικές από αυτές και από φυσικές), πρέπει να αρθούν ή να περιοριστούν. Το πρόβλημα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί γρήγορα, προκειμένου να λειτουργήσει ομαλά και αξιόπιστα το σύστημα και να προσελκύσει ιδιώτες πιστωτές και υποψήφιους αγοραστές, εκτός από τις τράπεζες.
Σε αυτό το στάδιο, είναι πολύ νωρίς για να πούμε εάν η πλατφόρμα ηλεκτρονικής δημοπρασίας θα είναι επιτυχής. Μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη είναι ότι ορισμένοι σχεδιαζόμενοι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί αποσύρθηκαν, καθώς οι οφειλέτες είχαν προσπαθήσει να εξοφλήσουν το χρέος τους πριν από τη δημοπρασία. Αυτό είναι ενδεικτικό του αποτρεπτικού αποτελέσματος των δημοπρασιών και καταδεικνύει ότι πολλοί στρατηγικοί παραβάτες έχουν αποφύγει να διευθετήσουν τα χρέη τους ελλείψει αξιόπιστου μηχανισμού επιβολής.
“Πληρωμένοι ακτιβιστές”
Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα θα παρακολουθούν συνεχώς τις εξελίξεις. Όσον αφορά τους φυσικούς πλειστηριασμούς, η κατάσταση παραμένει προβληματική. Οι βίαιες διαταραχές από τους ακτιβιστές, ανεξαρτήτως του ποσού και της φύσης του δανείου και της χρήσης του περιουσιακού στοιχείου ως κατοικίας, παραμένουν ρουτίνα σε όλη τη χώρα. Πολλές από τις διαταραχές αφορούσαν τις δημοπρασίες χρεών για εταιρικά δάνεια και άτομα υψηλού πλούτου και υπάρχουν στοιχεία ότι οι ακτιβιστές έχουν πληρωθεί για να παρακωλύσουν προκαλώντας επεισόδια τους πλειστηριασμούς. Ως αποτέλεσμα, οι δημόσιοι υπάλληλοι δημοπρασιών (συμβολαιογράφοι) εκφοβίζονται ώστε να μην προχωρούν τις διαδικασίες πλειστηριασμών.
Τελικά, η συμβολαιογραφική ένωση Αθηνών-Πειραιώς-Αιγαίου κατέφυγε στην αναστολή της διεξαγωγής των φυσικών δημοπρασιών μέχρις ότου αντιμετωπιστεί η κατάσταση. Σε απάντηση και με εντολή των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, οι αρχές δεσμεύτηκαν(α) να αναπτύξουν ένα σχέδιο δράσης για την εξασφάλιση αποτελεσματικής αστυνομικής προστασίας των υπαλλήλων και των συμμετεχόντων σε πλειστηριασμούς και (β) να έχουν εγκρίνει νομοθεσία που να επιτρέπει την αυτεπάγγελτη άσκηση ποινικής δίωξης κατά των δραστών (νόμος 4509/2017, ΕΕ A 201 / 22-12-2017, άρθρο 61).
Πρόκειται για διατάξεις που περιλαμβάνουν τη σωματική βία και τη διατάραξη της οικιακής ειρήνης, αλλά, όπως αρχικά προβλεπόταν, δεν αφορούν απειλές (οι οποίες συχνά απευθύνονται τόσο σε συμβολαιογράφους που διεξάγουν δημοπρασίες όσο και σε δυνητικούς υποψηφίους).
Στις 15 Ιανουαρίου 2018, οι αρχές ενέκριναν νομοθεσία σύμφωνα με την οποία όλες οι δημοπρασίες θα διενεργούνται πλέον μέσω ηλεκτρονικών πλατφορμών, αποκλείοντας έτσι την επιλογή διεξαγωγής φυσικών δημοπρασιών από τις 21 Φεβρουαρίου 2018 (νόμος 4512/2018, ΕΕ A 5, άρθρα 207-209). Η εγκατάλειψη των φυσικών πλειστηριασμών θα μπορούσε να μειώσει την ικανότητα των ακτιβιστών να προχωρούν σε απειλές που διαταράσσουν τους πλειστηριασμούς, “παρόλο που θα χρειαστεί να συνεχίσουμε να εξετάζουμε την επάρκεια των διασφαλίσεων και των προστασιών που προβλέπονται από το νόμο που διασφαλίζει την απρόσκοπτη διεξαγωγή των δημοπρασιών”.
Τα θεσμικά όργανα, καταλήγει η Κομισιόν, κατέστησαν σαφές ότι τα αποτελέσματα όσον αφορά τους ανεμπόδιστους πλειστηριασμούς σε ολόκληρη την Ελλάδα είναι σημαντικά, δεδομένων των πολύ φιλόδοξων στόχων που έχουν ανατεθεί στις τράπεζες να μειώσουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.