Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΛΙΟΥ*
Τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης βρίσκεται τοδημόσιο χρέος και οι πολιτικές Μνημονίου, οι οποίες έχουν φέρει τον ελληνικό λαό στην εξώθυρα του Άδη! Ωστόσο υπάρχει και μια άλλη «αθέατη όψη» της υπερχρέωσης. Το Ιδιωτικό Χρέος νοικοκυριών και επιχειρήσεων, το οποίο έχει ίδιες αιτίες και συνέπειες και οδηγεί σε εξαθλίωση εκατοντάδεςχιλιάδες μισθωτούς, συνταξιούχους, επαγγελματίες και μικροιδιοκτήτεςμε ωφελημένους τους τραπεζίτες και «εν γένει» τους κατόχους χρηματιστικού κεφαλαίου.
1. ΒΡΑΔΥΦΛΕΓΗΣ ….ΒΟΜΒΑ
Παρ’ ότι τα «κόκκινα δάνεια» όπως και τα «κόκκινα» χρέη στις εφορίες, δεν αποτελούν καινούργιο φαινόμενο στην οικονομική ζωή, η διόγκωση τους έχει άμεση σχέση με την κρίση του συστήματος και τις μνημονιακές πολιτικές που υλοποιούν οι κυβερνήσεις ΝΔ και ΠΑΣΟΚ με τις ευλογίες της «τρόϊκας». Τα «κόκκινα» δάνεια αποτελούν «βραδυφλεγή βόμβα» στο τραπεζικό σύστημα και δημόσια οικονομικά. Το ύψος τους ξεπέρασε τα 84 δις, αποτελώντας με τις ληξιπρόθεσμες οφειλές στις εφορίες (65 δις) και στα ασφαλιστικά ταμεία (21 δις), τις κυριότερες μορφές ιδιωτικού χρέους. Παράλληλα έχουμε χρέη σεΔΕΚΟ και άλλους δημόσιους φορείς (1,5-2 δις), χρέη επιχειρήσεων σε εργαζόμενους (δεδουλευμένα), όπως και χρέη Δημοσίου προς ιδιώτες (προμηθευτές) ύψους 5 δις. Εδώ θα περιοριστούμε μόνο στα «κόκκινα» τραπεζικά δάνεια.
Ο αριθμός των «κόκκινων» δανείων εμφανίζει την τελευταία δεκαετία τάση ραγδαίας αύξησης. Από 4,5% του συνόλου των δανείων το 2004, ανέβηκε σε 9,5% το 2009, σε 24,5% το 2012, σε 31,9% το 2013 και στο α’ τρίμηνο 2014 στο 35%, ενώ σε αξία ξεπέρασαν τα 84 δις € (ή 44,5% του ΑΕΠ). Σύμφωνα με την έκθεση του Διοικητηή της Τράπεζας της Ελλάδος για το 2013, το μεγαλύτερο μέρος των «κόκκινων» δανείων από πλευράς αριθμού ήταν επιχειρηματικά (31,8%), σε συνέχεια καταναλωτικά (47,3%) και τέλος στεγαστικά (26,1%), ενώ από πλευράς αξίας, τα επιχειρηματικά ανέρχονταν 46 δις €, τα στεγαστικά 23 δις και τα καταναλωτικά 15 δις €.
2. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΛΗΞΙΠΡΟΘΕΣΜΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ
Η διόγκωση των «κόκκινων δανείων» αποτελεί οξύ κοινωνικό πρόβλημα (αγγίζει τουλάχιστον 1 εκατ. άτομα). Οι ως τώρα ρυθμίσεις δεν δίνουν λύσεις με «όρους κοινωνίας» αλλά με «όρους τραπεζών».! Η πρώτη απόπειρα έγινε με το Ν.3869/10 (Νόμος Κατσέλη), ο οποίος είχε βασική αδυναμία το περιορισμένο πεδίο εφαρμογής (όσους δεν είχαν «πτωχευτική ικανότητα», δηλ. μισθωτούς, ενώ εξαιρούσε τους μικροεπιχειρηματίες), καθώς τις χρονοβόρες διαδικασίες. Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκε και ο Ν.4161/13 (πεδίο εφαρμογής στεγαστικά μισθωτών με εισόδημα ως 25.000 €). Στην εκπνοή του 2013 ψηφίστηκε ο Ν.4224 31, ο οποίος προβλέπει πλήρη απελευθέρωση πλειστηριασμών Α’ κατοικίας από 1/1/15 και προσωρινή εξαίρεση ως τέλος ’14 με προϋποθέσεις (αξία κατοικίας ως 200.000 €, ετήσιο καθαρό εισόδημα ως 35.000 €, συνολική αξία ακίνητης περιουσίας ως 270.000 € κά). Με βάση τη διεθνή εμπειρία το συγκεκριμένο πλαίσιο έχει αφετηρία τα συμφέροντα των τραπεζών και όχι εκείνων που έχουν πραγματική αδυναμία εξόφλησης.
Πρόσφατα (17.6.14) δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 1582, το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο της Τράπεζας Ελλάδος που τίθεται σε εφαρμογή 31.12.14. Βασικός στόχος η εξυγίανση του χαρτοφυλακίου δανείων και βελτίωση του συντελεστή φερεγγυότητας των τραπεζών. Με αφετηρία την έννοια του «συνεργαζόμενου (υπάκουου)δανειολήπτη» και τις «κατώτατες δαπάνες διαβίωσης», καθορίζονται ρυθμίσεις με βάση τις διεθνείς τραπεζικές πρακτικές και στόχο τη μετατροπή όσων γίνεται περισσότερων «κόκκινων δανείων» σε «πράσινα» (εξοφλήσιμα). Μείωση επιτοκίου, παράταση χρόνου εξόφλησης, μειωμένες δόσεις, κά, ως «εθελοντική» παράδοση ενυπόθηκου ακινήτου που ο δανειολήπτης δεν μπορεί να εξοφλήσει, ανταλλαγή ακινήτου με άλλο μικρότερης αξίας, πώληση ακινήτου στην τράπεζα με δικαίωμα ενοικίασής του, μεταβίβαση ακινήτου με όρους χρηματοδοτικής μίσθωσης, συμφωνίες ανταλλαγής χρέους με συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο επιχείρησης, αλλαγή διοίκησης σε βιώσιμη επιχείρηση όταν η υπάρχουσα δεν συνεργάζεται με τις πιστώτριες τράπεζες, πλειστηριασμός ακινήτου για εξασφάλιση της τράπεζας, μεταβίβαση δανείου σε άλλο πιστωτικό φορέα ή χρηματοδοτικό σχήμα, κά.
Είναι προφανές ότι σε κάθε περίπτωση, αρχή και τέλος της ρύθμισης, είναι τα συμφέροντα των τραπεζών, ενώ οι λύσεις για το δανειολήπτη είναι «εξ υπολοίπου» και πάντα σε βάρος του. Στόχος η «εκκαθάριση» των κόκκινων δανείων, ακόμα και με αφαίρεση πρώτης κατοικίας και ακινήτων από επιχειρήσεις, μη διστάζοντας την πώληση δανείων σε χαμηλή τιμή σε distress funds …κοινώς «κοράκια», που έχουν «μαφιόζικους» τρόπους είσπραξης (εκβιασμοί, ψυχολογικές πιέσεις, στρατός δικηγόρων, κά)
3. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΕ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ «ΣΕΙΣΑΧΘΕΙΑΣ»
Η αντιμετώπιση των «κόκκινων δανείων» δεν μπορεί να γίνει με «οριζόντιο» τρόπο αλλά με διαφοροποιημένη μεταχείριση και φιλοσοφία «Σεισάχθειας» (πολιτική διαγραφής χρεών επί Σόλωνα στην αρχαία Αθήνα). Ειδικότερα χρειάζεται: Α) Προστασία πρώτης κατοικίας με απαγόρευση πλειστηριασμών για εργαζόμενους, συνταξιούχους, αγρότες, επαγγελματίες και μικροεπιχειρηματίες που δεν έχουν άλλη κατοικία. Β) Διαγραφή «κόκκινων στεγαστικών» πρώτης κατοικίας προς ευπαθείς ομάδες χαμηλού εισοδήματος (χαμηλόμισθους, χρόνια ανέργους, πάσχοντες, ανάπηρους, κά) με ατομικό ή οικογενειακό εισόδημα κάτω από το όριο φτώχειας (7.200 € ατομικό, ή 15.100 € τετραμελή οικογένεια).
Γ) Μερική διαγραφή «κόκκινου» στεγαστικού για όσους έχουν υποστεί σοβαρή μείωση εισοδήματος (οι μηνιαίες δόσεις να μην ξεπερνούν το 30% του μηνιαίου ατομικού ή οικογενειακού εισοδήματος και διαγραφή υπόλοιπου ετήσιας δόσης) όταν το ύψος της ακίνητης περιουσίας δεν ξεπερνά τα 200.000 €. Δ) Μείωση επιτοκίων στα καταναλωτικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες, καθώς στα όρια υπερανάληψης. Ε) Αναπροσαρμογή της αξίας των ενυπόθηκων δανείων ώστε να αντιστοιχούν στην τρέχουσα αξία του ακινήτου και καθιέρωση της ευθύνης του δανειολήπτη μέχρι το ύψος της συγκεκριμένης αξίας ακινήτου. ΣΤ) Ριζική αναμόρφωση «Πτωχευτικού Κώδικα» και καταπολέμηση φαινομένων διαπλοκής και χαριστικών ρυθμίσεων δανείων μεγάλων επιχειρήσεων. Ζ) Τέλος κρίσιμο ρόλο στην προώθηση των πιο πάνω μπορεί να παίξει ένα ισχυρό κίνημα κατά των πλειστηριασμών Α’ κατοικίας από κοινωνικές οργανώσεις και η δικτύωση τους με τοπικές κινηματικές πρωτοβουλίες.
Όσον αφορά την κάλυψη του κόστους διαγραφής, αυτή θα πρέπει να γίνει από το ειδικό αποθεματικό των τραπεζών (5 δις) και τα υπόλοιπα των κονδυλίων ανακεφαλαιοποίησης (11 δις) του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Ωστόσο η γενικότερη αντιμετώπιση των «κόκκινων δανείων» απαιτεί ριζοσπαστικές τομές στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, με εθνικοποίηση-κοινωνικοποίηση των τραπεζών και αλλαγή λειτουργίας του με αναπτυξιακά και κοινωνικά κριτήρια. Μια τέτοια πολιτική θα συμβάλλει στην παραγωγική ανασυγκρότηση, τη γενικότερη ανάκαμψη της οικονομίας, αύξηση του ΑΕΠ και εσόδων κράτους, μαζί και δυνατοτήτων στήριξης προγραμμάτων λαϊκής στέγης, μέτρων κοινωνικής πολιτικής, κά. Αυτά βέβαια προϋποθέτουν κατάργηση Μνημονίου και «εφ’ όλης της ύλης» ριζική στροφή στην ασκούμενη οικονομική πολιτική από μια φιλολαϊκή κυβέρνηση.