→Η αντιμετώπιση της «υπερχρέωσης» των λαϊκών νοικοκυριών και μικροεπιχειρήσεων για δάνεια πρώτης κατοικίας απαιτεί, πρώτον, μια λογική… Σεισάχθειας και, δεύτερον, την ανατροπή της πολιτικής των μνημονίων σε κατεύθυνση προοδευτικής εξόδου από την κρίση
Του Γιάννη Τόλιου*
Το δημόσιο χρέος της χώρας στις αρχές του 2014 ξεπερνούσε τα 321 δισ. € ή 175% του ΑΕΠ. Το συγκεκριμένο χρέος αποτελεί εκδήλωση της βαθιάς κρίσης του εθνικού και υπερεθνικού καπιταλισμού, την οποία ο λαός βιώνει με ιδιαίτερη ένταση (εκρηκτική ανεργία, χιλιάδες «λουκέτα», αυξανόμενη φτωχοποίηση λαϊκών νοικοκυριών κ.ά.).
Ωστόσο, υπάρχει μια άλλη αθέατη πλευρά της κρίσης: τα χρέη λαϊκών νοικοκυριών και επιχειρήσεων, με μορφή «κόκκινων» δανείων στις τράπεζες και «κόκκινων» οφειλών στις εφορίες και τα ασφαλιστικά ταμεία. Τα πρώτα στις αρχές του 2014 ξεπερνούσαν τα 70 δισ. € (21 δισ. στεγαστικά, 12 δισ. καταναλωτικά και 37 δισ. επιχειρηματικά), ενώ τα δεύτερα ήταν 88 δισ. (65 δισ. σε εφορίες, 21 δισ. σε ασφαλιστικά ταμεία, 1,5 δισ. στη ΔΕΗ κ.ά.). Μιλάμε για ιδιωτικό χρέος περίπου 160 δισ., όταν το ΑΕΠ ανήλθε το 2013 σε 183 δισ. €.
Οι αιτίες και οι υπεύθυνοι
Το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς προέκυψαν αυτά τα χρέη. Ασφαλώς τα «κόκκινα» χρέη σε τράπεζες και εφορίες δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Σε τέτοιο όμως ύψος είναι κάτι πρωτοφανές. Τα «κόκκινα» δάνεια από το 4,5% του συνόλου των δανείων το 2007, ανέβηκαν στο 9,5% το 2009, στο 23,6% το 2012 και το 30% το 2013. Η ανεξέλεγκτη πιστωτική επέκταση (λόγω «απορρύθμισης» των χρηματοπιστωτικών σχέσεων και αύξησης του δανεισμού μετά την ένταξη στην ευρωζώνη), η παρατεταμένη κρίση, η μείωση μισθών και συντάξεων, τα «λουκέτα», η ασυδοσία «εχόντων και κατεχόντων» κ.ά. αποτέλεσαν τις κύριες αιτίες δημιουργίας «κόκκινων» δανείων. Πολιτικά υπεύθυνοι, οι αστικές κυβερνήσεις, κυρίως Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ, και η τρόικα (Ε.Ε.-ΕΚΤ-ΔΝΤ).
Από την άλλη, τα χρέη στις εφορίες είναι αποτέλεσμα, από τη μια, της φοροκλοπής δημοσίων εσόδων από εύπορα στρώματα και της φοροεπιδρομής, από την άλλη, κατά των λαϊκών στρωμάτων. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το 2013 σε σύνολο 2.400.000 οφειλετών του Δημοσίου, οι 2.300.000 με χρέη ως 3.000 € όφειλαν συνολικά 1,1 δισ. €, οι 100.000 με χρέη από 3.000-300.000 € όφειλαν 3 δισ. €, ενώ 5.770 φυσικά και νομικά πρόσωπα χρωστούσαν 17,6 δισ. και άλλοι 1.500 μεγαλοοφειλέτες 35 δισ. €! Κατά συνέπεια οι κυβερνητικές πολιτικές, η ασυδοσία των πλούσιων στρωμάτων (χρηματιστική ελίτ κ.ά.), οι πολιτικές του Μνημονίου έχουν βασική ευθύνη για τη διόγκωση του ιδιωτικού χρέους.
Πολιτικές αντιμετώπισης
Για τα «κόκκινα» δάνεια ψηφίστηκε ο Ν/3869/10 (νόμος Κατσέλη) και σε συνέχεια ο Ν/4161/13, χωρίς όμως να επιλύσουν το πρόβλημα, δεδομένου ότι τα λίγα θετικά των ρυθμίσεων «κόλλησαν» στις χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες, ενώ η κρίση παράγει συνεχώς νέα «κόκκινα» δάνεια. Ετσι, κάτω από την πίεση των τραπεζών ψηφίστηκε στο τέλος του 2013 νέος νόμος που προβλέπει μερική απελευθέρωση των πλειστηριασμών ώς το τέλος του 2014 και πλήρη από 1.1.15 με βάση το ιρλανδικό μοντέλο.
Ειδικότερα, επιτρέπονται πλέον οι πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας, με εξαίρεση εκείνες που πληρούν τέσσερις προϋποθέσεις: α) αξία κύριας κατοικίας ώς 200.000 € β) ετήσιο καθαρό οικογενειακό εισόδημα μέχρι 35.000 € με μικρή προσαύξηση 10% για τους πολύτεκνους γ) συνολικά αξία κινητής και ακίνητης περιουσίας ώς 270.000 €, όπου το σύνολο των καταθέσεων και κινητών αξιών δεν υπερβαίνει τα 15.000 €, ενώ εξαιρείται το αυτοκίνητο, δ) ο δανειολήπτης υποχρεούται να καταβάλλει ελάχιστη μηνιαία δόση με βάση το εισόδημα (10% ώς 15.000 € και 20% για υπερβάλλον ώς 35.000 €). Σε περίπτωση που ο οφειλέτης δεν καταβάλει για τρεις μήνες τις δόσεις, αίρεται η απαγόρευση πλειστηριασμού. Εξαιρούνται μόνο από την καταβολή της δόσης οι άνεργοι που έχουν μοναδικό εισόδημα το επίδομα ανεργίας.
Πρόκειται για ένα πλαίσιο που βάζει προσωρινά έναν φραγμό στη βουλιμία των τραπεζών, ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζει την εξόφληση δανείων, χωρίς όμως να προστατεύει σε κάθε περίπτωση την πρώτη κατοικία ως κοινωνικό αγαθό. Πολύ περισσότερο, δεν δίνει λύση στην υπερχρέωση των λαϊκών νοικοκυριών που δεν μπορούν να εξοφλήσουν το δάνειο παρ’ ότι διαθέτουν πρώτη κατοικία μεγαλύτερης ίσως αξίας από 200.000 €, ούτε προβλέπει αναπροσαρμογή (κούρεμα) του δανείου στο ύψος της πραγματικής σημερινής αξίας της κατοικίας λόγω εσωτερικής υποτίμησης. Οσον αφορά τους πλειστηριασμούς για χρέη στο Δημόσιο, δεν υπάρχει καμιά απολύτως προστασία, γι” αυτό και οι πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας δεν έχουν σταματήσει, ούτε πρόκειται να σταματήσουν το 2014.
Mε… λογική Σεισάχθειας
Η αντιμετώπιση της «υπερχρέωσης» των λαϊκών νοικοκυριών και μικροεπιχειρήσεων για δάνεια πρώτης κατοικίας απαιτεί, πρώτον, μια λογική…. Σεισάχθειας και, δεύτερον, την ανατροπή της πολιτικής των Μνημονίων, σε κατεύθυνση προοδευτικής εξόδου από την κρίση. Σε ό,τι αφορά το πρώτο, χρειάζεται απαγόρευση πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας και διαγραφή «κόκκινων» δανείων και χρεών προς εφορίες, με οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια.Ειδικότερα:
1) Διαγραφή χρεών (σε τράπεζες και εφορία) σε ευπαθείς ομάδες (χρόνια άνεργοι, πάσχοντες, ανάπηροι, υπερήλικες κ.ά.) που έχουν εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχειας (7.500 € ατομικό ή 15.000 για τετραμελή οικογένεια).
2) Μερική διαγραφή δανείου και ευνοϊκή ρύθμιση χρεών σε όσους έχουν υποστεί μεγάλη μείωση εισοδήματος, έτσι ώστε η μηνιαία δόση να μην ξεπερνάει 30% του διαθέσιμου πραγματικού εισοδήματος από όλες τις πηγές, ενώ η αξία της περιουσίας τους δεν υπερβαίνει τις 200.000 €. Η παραπάνω ρύθμιση αφορά φυσικά πρόσωπα, μικροεπιχειρήσεις, μικρές αγροτικές εκμεταλλεύσεις κ.ά.
3) Αναπροσαρμογή του ύψους των ενυπόθηκων δανείων (για ποσό ώς 200.000 ευρώ) στο ύψος της σημερινής εμπορικής αξίας των ακινήτων.
4) Ρύθμιση «κόκκινων» δανείων μικρομεσαίων επιχειρήσεων με ευνοϊκούς όρους (χαμηλό επιτόκιο, παράταση χρόνου εξόφλησης και απομείωσή τους υπολογίζοντας τη μείωση του τζίρου), ενώ σε περίπτωση αναγκαστικής ρευστοποίησης περιουσιακών στοιχείων, να εξαιρείται η πρώτη κατοικία έως 200.000 €. Για τις μεγάλες επιχειρήσεις εφαρμογή του πτωχευτικού δικαίου και ριζική αλλαγή του γιατί εμπεριέχει πολλές προνομιακές διατάξεις.
5) Δημιουργία, με πυρήνα το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, δημόσιου φορέα στεγαστικής πίστης, για προώθηση προγραμμάτων λαϊκής στέγης, καταγραφή οικιστικού αποθέματος (άδεια διαμερίσματα) με στόχο την εξασφάλιση, σε συνεργασία με την Αυτοδιοίκηση, κατοικίας σε αστέγους και φτωχές πολυμελείς οικογένειες που διαβιούν σε άθλιες συνθήκες.
Οσον αφορά το κρίσιμο θέμα της κάλυψης της ζημιάς των τραπεζών, έχουμε το «μαξιλαράκι» του υπολοίπου της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών (8 δισ. €), ενώ για τις εφορίες από πάταξη της φοροδιαφυγής. Ωστόσο, για τη συνολική εξυγίανση των τραπεζών και το σταμάτημα της παραγωγής «κόκκινων» δανείων χρειάζεται κατάργηση του Μνημονίου, διαγραφή του δημόσιου χρέους τουλάχιστον κατά 70%, εθνικοποίηση-κοινωνικοποίηση τραπεζών και ριζική στροφή στην ασκούμενη οικονομική πολιτική από μια αριστερή κυβέρνηση.
………………………………………………………………………………………
* Διδάκτωρ Οικονομικών, μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ
ytolios@gmail.com, ytoliosblog.wordpress.com