«Αγανάκτησαν» ξαφνικά οι βουλευτές και μαζί τους ο εσμός των μιντιακών παπαγάλων: ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Γ. Προβόπουλος, παρουσιάζοντας την Ενδιάμεση Εκθεση για τη Νομισματική Πολιτική του 2012 στην Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής, υποστήριξε ότι η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών δεν πρόκειται να οδηγήσει ευθύγραμμα σε αύξηση της ρευστότητας στην αγορά.
Γιατί, όμως, «αγανάκτησαν» οι βουλευτές και τα ‘βαλαν με τον Προβόπουλο; Γιατί τους χάλασε την ωραία σούπα που τόσες μέρες τώρα σερβίρουν ο Σαμαράς, ο Βενιζέλος, ο Κουβέλης, ο Στουρνάρας. Ολοι αυτοί που υποστηρίζουν πως πλέον «αρχίζει η ανάπτυξη». Μόλις έρθουν τα δισεκατομμύρια της δόσης, θα πλημμυρίσει η αγορά από χρήμα, θ’ αρχίσουν τα εργοστάσια να παράγουν, τα μαγαζιά να γεμίζουν τα ράφια τους, τα μηχανήματα να φτιάχνουν οδικούς άξονες και πάει λέγοντας. Και μάλιστα, ο Προβόπουλος τους χάλασε τη σούπα μια μέρα πριν παρθεί η τελική απόφαση για τη δόση από το Eurogroup και το ΔΝΤ, μετά και την ολοκλήρωση της διαδικασίας επαναγοράς μέρους του χρέους. Με όσα είπε θόλωσε τους πανηγυρισμούς που ετοίμαζαν τα επιτελεία του τρίο ξεφτίλα της συγκυβέρνησης. Γι’ αυτό και ενοχλήθηκαν οι βουλευτές.
Και όμως, μέρες πριν τον Προβόπουλο, τα ίδια πράγματα είχε πει ο πρόεδρος του ΣΕΒ και μάλιστα αμέσως μετά τη συνεδρίαση του Eurogroup στις 27 Νοέμβρη. Είπε συγκεκριμένα ο Δ. Δασκαλόπουλος: «Είναι ουτοπία να περιμένουμε πως οι δόσεις των δανεικών θα φέρουν την πολυπόθητη ανάπτυξη. Είναι ουτοπία να νομίζουμε ότι η επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών θα σημάνει ρευστότητα στην αγορά. Απλά θα καλύπτει τις ζημιές από το PSI και τις δικές τους αισιόδοξες εκτιμήσεις του ρίσκου. Η πίεση, εξάλλου, για την απορρόφηση των εκδόσεων των εντόκων γραμματίων του δημοσίου θα στεγνώσει ακόμη περισσότερο από κεφάλαια τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Είναι ουτοπία να πιστεύουμε ότι η πληρωμή των χρωστούμενων του δημοσίου θα συνεισφέρει στην ανάκαμψη. Η, σταδιακή μάλιστα, κάλυψη των υποχρεώσεων του κράτους προς τον ιδιωτικό τομέα αφορά σε μεγάλο βαθμό συγκεκριμένους και λίγους τομείς της οικονομίας, που δεν έχουν τη δυνατότητα να ηγηθούν μίας αναπτυξιακής προσπάθειας».
Αυτά, όμως, πέρασαν στο ντούκου. Πνίγηκαν μέσα στους πανηγυρισμούς για τη νέα «εθνική δίκη». Μέχρι που ήρθε ο Προβόπουλος και επανέλαβε τα ίδια, με λιγότερη οξύτητα στην έκφραση, αλλά με την ίδια σαφήνεια. Είπε ο διοικητής της ΤτΕ: «Μετά την ανακεφαλαιοποίηση θα υπάρχει μια μεγάλη ανάσα ρευστότητας. Οχι όμως μέσω της χρηματοδότησης. Από το γεγονός ότι θα υπάρξει καλύτερη εικόνα για τις τράπεζες στα μάτια των καταθετών, ελπίζω πως θα επανακάμψουν οι καταθέσεις. Και όντας καλά κεφαλαιοποιημένες και πιο ισχυρές, οι τράπεζες θα καταφέρουν να επαναπροσεγγίσουν τις διεθνείς αγορές κεφαλαίου, λίγο-λίγο, σταδιακά».
Ας αποκωδικοποιήσουμε τις δηλώσεις του διοικητή της ΤτΕ, γιατί πολλή παραπληροφόρηση έχει πέσει από Σαμαρά, Στουρνάρα και σία. Το πρώτο που λέει ο Προβόπουλος, διαψεύδοντας ευθέως τον Στουρνάρα που έλεγε ότι όλη αυτή η ρευστότητα θα πέσει στην αγορά, είναι πως τα χρήματα της ανακεφαλαιοποίησης δεν έχουν καμιά σχέση με τη ρευστότητα, δηλαδή με τα δάνεια που χορηγούν οι τράπεζες σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Τα χρήματα της ανακεφαλαιοποίησης θα χρησιμοποιηθούν για να κλείσουν οι τράπεζες τις «μαύρες τρύπες» τους, ενώ η αύξηση του δανεισμού στην εσωτερική αγορά συναρτάται αποκλειστικά με το σύνολο των καταθέσεων που θα έχουν στη διάθεσή τους οι τράπεζες. Ο Προβόπουλος εκφράζει μια ευχή. Ελπίζει, όπως χαρακτηριστικά είπε, ότι οι ελληνικές τράπεζες θα γίνουν ελκυστικές, θα προσελκύσουν καταθέτες και με την αύξηση των καταθέσεων θα μπορέσουν ν’ αυξήσουν και τη ρευστότητα που οι ίδιες θα χορηγήσουν στην αγορά.
Αυτό είναι ένα σχήμα που στηρίζεται όχι σε αυστηρά υπολογισμένες υποθέσεις εργασίας, αλλά σε ευχολόγια που υπηρετούν πολιτικές σκοπιμότητες. Απλά, ο Στουρνάρας και το τρίο ξεφτίλα της συγκυβέρνησης ξεσαλώνουν και φλομώνουν τον ελληνικό λαό με ψέματα για την ανάπτυξη που θα ξεκινήσει ορμητικά από το 2013, ενώ ο Προβόπουλος εμφανίζεται συγκρατημένος και μιλά για «λίγο-λίγο, σταδιακά». Τι θα γίνει, όμως, «λίγο-λίγο, σταδιακά»; Θα καταφέρουν οι τράπεζες «να επαναπροσεγγίσουν τις διεθνείς αγορές κεφαλαίου». Δηλαδή, για να μπορέσουν οι τράπεζες να «ανοιχτούν» σε χορήγηση δανείων, θα πρέπει να μπορέσουν να δανειστούν οι ίδιες από τη διατραπεζική αγορά, δυνατότητα την οποία θα αποκτήσουν σε κάποιο απροσδιόριστο μέλλον, «λίγο-λίγο, σταδιακά», όπως λέει ο Προβόπουλος.
Απ’ αυτό το θεωρητικό σχήμα, όμως, λείπει η βασικότερη υπόθεση. Σε ποια αγορά θα δώσουν δάνεια οι τράπεζες, αν υποθέσουμε ότι έχουν εξασφαλίσει οι ίδιες ρευστότητα, δηλαδή καταθέσεις και δυνατότητα δανεισμού από τη διατραπεζική αγορά; Σε άρθρο μας στο φύλλο της 24ης Νοέμβρη γράφαμε: «Τι του λείπει του ψωριάρη, φούντα με μαργαριτάρι. Το πρόβλημα του ελληνικού καπιταλισμού είναι η ύφεση και η ύφεση δεν είναι αποτέλεσμα της έλλειψης ρευστότητας, αλλά αποτέλεσμα της ραγδαίας μείωσης της καταναλωτικής δυνατότητας του ελληνικού λαού. Οι δουλειές πέφτουν, οι επιχειρήσεις δεν επενδύουν, οι τράπεζες δεν δανείζουν με ρίσκο». Σ’ αυτό βρίσκεται η καρδιά του ζητήματος. Για τα νοικοκυριά δεν το συζητάμε καν. Σιγά μη δανείσουν οι τράπεζες ανθρώπους που δεν έχουν «πού την κεφαλήν κλίναι». Η εποχή του υπερδανεισμού, η εποχή που σε παρακαλούσαν πάρε δάνειο για σπίτι, αυτοκίνητο, διακοπές, πάρε την τάδε κάρτα, πάρε και την δείνα, παρήλθαν. Τώρα δεν πρόκειται να δανείσουν ούτε τον δημόσιο υπάλληλο, ούτε τον πολιτικό μηχανικό, γιατί ο μεν πρώτος έχει δει το στάνταρ εισόδημά του να συρρικνώνεται, ενώ πρέπει να συντηρήσει και τα άνεργα μέλη της οικογένειάς του, ενώ ο δεύτερος έχει να δει δουλειά από το 2010 και θ’ αργήσει πολύ να ξαναδεί, καθώς η οικοδομική δραστηριότητα θ’ αργήσει πάρα πολύ να ανακάμψει.
Μένουν οι επιχειρήσεις. Για ποιο λόγο να σπεύσουν οι τράπεζες ν’ ανοίξουν τις κάνουλες; Για να στηρίξουν μικρομεσαίες επιχειρήσεις αντιμέτωπες με την απειλή του λουκέτου; ‘Η μήπως «τρώνε» οι τραπεζίτες τη μπουρδολογία περί επικείμενης έκρηξης των εξαγωγών, οπότε θα σπεύσουν να χρηματοδοτήσουν τον βιοτέχνη του Βοτανικού, ο οποίος ξαφνικά θα σαρώσει τις ξένες αγορές με τα προϊόντα του; Αυτά είναι προπαγάνδα για το λαουτζίκο, όχι για τα «κοράκια» της αγοράς. Σε μια οικονομία βυθισμένη στην καπιταλιστική ύφεση, οι κάνουλες του τραπεζικού δανεισμού μένουν πάντοτε κλειστές, γιατί οι τράπεζες δε θέλουν να μεγαλώσουν το ρίσκο. Προτιμούν τη σίγουρη κερδοσκοπία, ακόμη κι αν αυτή έχει μικρότερες αποδόσεις. Και δυνατότητα σίγουρης κερδοσκοπίας έχουν, καθώς ο βραχυχρόνιος δανεισμός (έντοκα γραμμάτια) του ελληνικού κράτους παραμένει γύρω στα 20 δισ. ευρώ. Αυτό ακριβώς είχε κατά νου ο Δασκαλόπουλος, όταν έλεγε ότι «η πίεση για την απορρόφηση των εκδόσεων των εντόκων γραμματίων του δημοσίου θα στεγνώσει ακόμη περισσότερο από κεφάλαια τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά».
Για όσους αμφιβάλλουν, για όσους σκέφτονται ότι ενδεχομένως να υπάρξει μια ανάσα, για όσους παραγνωρίζουν το γεγονός ότι μια οικονομία σαν την ελληνική κινείται σχεδόν αποκλειστικά από την εσωτερική ζήτηση, η οποία εξαρτάται από την καταναλωτική δυνατότητα των λαϊκών νοικοκυριών, παραθέτουμε ένα μικρό απόσπασμα από δήλωση που έκανε ο υπουργός Ανάπτυξης Κ. Χατζηδάκης, όταν παρουσίασε χθες (Τετάρτη, 12.12.12) τη συμφωνία με τους εργολάβους για την επανεκκίνηση των έργων κατασκευής των μεγάλων οδικών αξόνων. «Με την καταρχήν συμφωνία που σήμερα ανακοινώνουμε», είπε ο Χατζηδάκης, «ουσιαστικά τα έργα μπαίνουν σε μια καινούργια βάση και μπορούν να προχωρήσουν υπό την προϋπόθεση φυσικά ότι θα υπάρξει και τελική συμφωνία με τις τράπεζες». Στη συνέχεια, χαρακτήρισε «ακανθώδεις» τις διαπραγματεύσεις με τις τράπεζες, που θ’ ακολουθήσουν και «σαφώς πιο δύσκολη» την προοπτική να ξαναμπούν στη χρηματοδότηση οι ξένες τράπεζες, διότι –όπως αναφέρεται στο ενημερωτικό σημείωμα του υπουργείου Ανάπτυξης– «συνέπεια της παγκόσμιας κρίσης είναι η αποχώρηση πολλών Τραπεζών γενικότερα από την δραστηριότητα χρηματοδότησης έργων υποδομής. Αποτέλεσμα είναι να ενδιαφέρονται πλέον μόνο για την επανάκτηση των ήδη εκταμιευμένων κεφαλαίων και καθόλου για περαιτέρω ανάληψη κινδύνου (…) Σε κάθε περίπτωση το κενό χρηματοδότησης που διαφαίνεται ότι μπορεί να δημιουργηθεί λόγω της κρίσης, θα προσπαθήσουμε να καλυφθεί μέσω του ΕΣΠΑ με την απορρόφηση όσον δυνατόν μεγαλύτερο ποσοστού». Οταν, λοιπόν, παρουσιάζονται τόσο μεγάλες δυσκολίες για τη χρηματοδότηση έργων, στα οποία δε συμμετέχουν μόνο οι μεγάλες ελληνικές κατασκευαστικές, αλλά και μονοπωλιακοί κολοσσοί όπως η γερμανική Hochtief και η γαλλική Vinci, καταλαβαίνετε τι πρόκειται να ισχύσει για μικρομεσαίες καπιταλιστικές επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
Βέβαια, υπάρχει πάντοτε η προοπτική να γίνουν επενδύσεις από ευρωπαϊκά μονοπώλια, γερμανικά και άλλα, στις Ειδικές Οικονομικές Ζώνες που έχουν ως στόχο να δημιουργήσουν στην ελληνική νεο-αποικία. Τέτοιες επενδύσεις θα έχουν καθαρά εξαγωγικό προσανατολισμό και έχουν ως προϋπόθεση την «κινεζοποίηση» της ελληνικής εργατικής τάξης. Κάποια εργατικά χέρια θα βρουν δουλειά, αλλά με ασιατικές αμοιβές και όρους εργασίας. Οι οικονομικοί δείκτες μπορεί ν’ αρχίσουν να ευημερούν, αλλά ο εργαζόμενος λαός θα συνεχίσει να ζει στην έσχατη φτώχεια. Στόχος των καπιταλιστών και του πολιτικού τους προσωπικού είναι να τους πει και ευχαριστώ για την «κινεζοποίησή» του ο λαός. Ευχαριστώ επειδή κάποια παιδιά θα βρουν δουλειά στα κάτεργα των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών για να φέρνουν 300 ευρώ το μήνα στο σπίτι τους. Μ’ αυτά τα 300 ευρώ, βέβαια, η εσωτερική αγορά δεν μπορεί να γνωρίσει άνθιση, παρά μόνο μια εντελώς αναιμική σχετική ανάκαμψη.
Πέτρος Γιώτης
ΚΟΝΤΡΑ / ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ 15/12