Νέο χτύπημα στους μνημονιακούς νόμους που εκτόξευσαν στα ύψη το κόστος απονομής της δικαιοσύνης στη χώρα μας έρχεται από το Πρωτοδικείο Αθηνών. Το δικαστήριο βάζει μπλόκο στα υπέρογκα δικαστικά έξοδα που επιβλήθηκαν σε όσους προσφεύγουν για να βρουν το δίκιο τους, ανοίγοντας το δρόμο για την κατάργηση των ρυθμίσεων που έχουν μετατρέψει τη Δικαιοσύνη σε εισπρακτικό μηχανισμό.
Το δικαστήριο αποφαίνεται ότι οι πολίτες μπορούν να καταθέτουν αιτήσεις ασφαλιστικών μέτρων χωρίς να καταβάλλουν το δικαστικό ένσημοΟι χρεώσεις είναι παράνομες και δεν πρέπει να εφαρμοστούν, διότι όχι μόνον δυσχεραίνουν αλλά καθιστούν αδύνατη την πρόσβαση του πολίτη στα δικαστήρια, σε μια περίοδο οικονομικής ύφεσης, είναι το διά ταύτα της απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (υπ.αριθμ.136/2013).
Η απόφαση
Υπό δικαστική κρίση μπήκε η ρύθμιση που αυξάνει από 4% σε 8 % το δικαστικό ένσημο για τις αγωγές (υπολογίζεται επί της αξίας του αντικειμένου) και όλα τα δικόγραφα που κατατίθενται στα δικαστήρια. Με βάση το νέο καθεστώς, ένας πολίτης που έχει καταθέσει μια αγωγή, ζητώντας να του αναγνωριστεί π.χ. η καταβολή αποζημίωσης για ηθική βλάβη, υποχρεώνεται σε πολλαπλή καταβολή του δικαστικού ενσήμου για τις προτάσεις, τις αιτήσεις ασφαλιστικών μέτρων, την άσκηση ένδικων μέσων, τις κλήσεις που αφορούν την ίδια υπόθεση. Μάλιστα, όσο μεγαλύτερο ποσό διεκδικεί τόσο αυξάνει και το αγωγόσημο, που πρέπει να προκαταβάλει, γεγονός που αποθαρρύνει όσους δεν έχουν παχυλή τσέπη να διεκδικούν αποζημιώσεις.
Η απόφαση, που εκδόθηκε κατά τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων από τον πρόεδρο Πρωτοδικών Χρ. Σεβαστίδη, επικαλείται τόσο το άρθρο 20 παρ 1 του Συντάγματος αλλά και το άρθρο 6 παρ 1 της ΕΣΔΑ. Τι ορίζουν; Οτι ναι μεν επιτρέπεται στον νομοθέτη να θεσπίζει προϋποθέσεις για την παροχή προστασίας από τα δικαστήρια, αλλά αυτές θα πρέπει να είναι ανάλογες με τη λειτουργία των δικαστηρίων και την ανάγκη αποτελεσματικής απονομής της δικαιοσύνης και κυρίως να μην υπερβαίνουν τα όρια εκείνα, πέρα από τα οποία θα συνεπάγονταν την κατάλυση του ατομικού δικαιώματος δικαστικής προστασίας.
Αναφέρεται συγκεκριμένα:
* Η καταβολή δικαστικού ενσήμου -και μάλιστα σε ποσοστό διπλάσιο από αυτό που ίσχυε μέχρι σήμερα- για κάθε άλλο δικόγραφο, πλην της αγωγής, θα επιφέρει τεράστια οικονομική επιβάρυνση στον Ελληνα πολίτη και ουσιαστικά θα του στερήσει τη δυνατότητα παροχής έννομης προστασίας, δεδομένης μάλιστα και της οικονομικής ύφεσης και της τεράστιας συρρίκνωσης των εισοδημάτων.
* Η αύξηση του δικαστικού ενσήμου και η επέκτασή του όχι μόνο στα δικόγραφα της αγωγής αλλά και σε κάθε άλλο δικόγραφο είναι προφανές ότι γίνεται για λόγους εισπρακτικούς και δεν συνάδει με τη λειτουργία των δικαστηρίων, αφού το λειτουργικό κόστος της Δικαιοσύνης όχι μόνο δεν έχει αυξηθεί αλλά αντίθετα έχει περιοριστεί κατά πολύ (γνωμοδότηση Κ. Χρυσόγονου- Α. Καϊδατζή, για τη συνταγματικότητα του σχεδίου νόμου «Εγκριση μεσοπρόθεσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής 2013-2016»).
Το δικαστήριο, πηγαίνοντας κόντρα στη νομοθετική πρόβλεψη, αποφαίνεται ότι οι πολίτες μπορούν να καταθέτουν αιτήσεις ασφαλιστικών μέτρων χωρίς να καταβάλλουν το δικαστικό ένσημο, αφού τα ασφαλιστικά μετρα, εκ της φύσεώς τους, δεν οδηγούν σε οριστική κρίση επί της ένδικης διαφοράς, αλλά παρέχουν προσωρινή δικαστική προστασία και συνήθως ακολουθούνται από την άσκηση αγωγής, για την οποία και καταβάλλεται το αντίστοιχο δικαστικό ένσημο.
Στην επίδικη περίπτωση με την αίτηση ζητούνταν να επιδικαστεί σε διαζευγμένη προσωρινή διατροφή ύψους 725 ευρώ μηνιαίως, λόγω αδυναμίας να αντιμετωπίσει τις ανάγκες διατροφής της.
Σχολιάζοντας την απόφαση, ο συνταγματολόγος Γ. Κατρούγκαλος αναφέρει ότι πράγματι «η ελληνική Δικαιοσύνη αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα ιδιαίτερα βραδείας εκδίκασης των υποθέσεων που χειρίζεται, ειδικά στον τομέα των διοικητικών δικαστηρίων». Τονίζει όμως ότι «δεν είναι ορθός συνταγματικά τρόπος θεραπείας του προβλήματος να καθίσταται η πρόσβαση στη Δικαιοσύνη από δυσχερής έως αδύνατη για όσους δεν είναι οικονομικά ισχυροί. Και η αρνησιδικία λόγω της καθυστέρησης αλλά και η αδυναμία πρόσβασης στη Δικαιοσύνη ουσιαστικά καταργούν το δικαίωμα στη δικαστική προστασία. Υπάρχουν τρόποι ούτως ώστε και η δικαιοσύνη να απονέμεται εγκαίρως και να μην είναι υπόθεση μόνον των πλούσιων και ισχυρών».