Φέτος έχουμε την δέκατη επέτειο του ευρώ, η έλευση του οποίου θα έφερνε υποτίθεται μια νέα εποχή, όχι μόνο οικονομικής ευημερίας, αλλά και πραγμάτωσης του ευρωπαϊκού οράματος.
Όσο όμως κλιμακώνεται η κρίση, τόσο ξεθυμαίνει και ο αρχικός ενθουσιασμός για το ευρώ σε πολλές χώρες. Κάποιες μάλιστα που περίμεναν πως και πώς να ενταχθούν, άρχισαν να το ξανασκέφτονται.
Στη Μάλτα, το ευρώ αντικατέστησε την λίρα το 2008, εν μέσω πυροτεχνημάτων, συναυλιών, και άλλων εκδηλώσεων. Ο πρωθυπουργός Lawrence Gonzi το χαρακτήρισε ως θρίαμβο, λέγοντας πως «είμαστε περήφανοι που μπήκαμε στην ευρωζώνη. Περιμένουμε τώρα να υποδεχτούμε ντόπιους και ξένους επενδυτές, και τουρίστες από παντού».
Τέσσερα χρόνια μετά, η απογοήτευση είναι γενική. Όπως λέει ο ξενοδόχος Charles Demech, «μετά το ευρώ, οι τιμές ανέβηκαν, αλλά όχι οι μισθοί. Όλα έγιναν πιο ακριβά για τον μέσο πολίτη».
Για τον βουλευτή Alfred Sant, το πρόβλημα έχει να κάνει με το γεγονός ότι όντας στην ευρωζώνη, η χώρα του θα πρέπει να ακολουθεί πολιτικές που ορίζουν οι ισχυρές χώρες (Γερμανία και Γαλλία), χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα μαλτέζικα συμφέροντα.
Τον περασμένο Δεκέμβρη, η κυβέρνηση της Μάλτας δεσμεύτηκε να συνεισφέρει €260 εκατ. στο πακέτο του ΔΝΤ που θα χρησιμεύσει στη διάσωση των εταίρων της στην ΟΝΕ. Αυτό δεν αρέσει στον οδηγό ταξί Oliver Briffa που όπως λέει, «τα μεγάλα κράτη πρέπει να βοηθούν εμάς, και όχι το αντίστροφο… όλα ήταν καλύτερα επί λίρας».
Άλλοι είναι πιο αισιόδοξοι, όπως ο πανεπιστημιακός Lino Briguglio που υποστηρίζει ότι το ευρώ θα επιβιώσει επειδή αν καταρρεύσει, αυτές που θα χάσουν τα πιο πολλά θα είναι οι Γαλλία και Γερμανία. «Προς το παρόν δυσκολευόμαστε, αλλά όταν βελτιωθεί η κατάσταση, θα υπάρξει ανάκαμψη στην ευρωζώνη, και αυτό θα αλλάξει και την διάθεσή μας απέναντι στο ενιαίο νόμισμα», λέει.
Πάντως οι διαφωνίες σχετικά με την χρησιμότητα του ευρώ είναι πια διαδεδομένες σε ολόκληρη την Ευρώπη, όπου πολύς κόσμος αποδεικνύεται αρνητικός απέναντι στη διατήρησή του, ενώ οι περισσότερες κυβερνήσεις δηλώνουν πως θα κάνουν τα πάντα για να το σώσουν.
Κάποιες χώρες που χρωστάνε, όπως η Ελλάδα και η Ισπανία, ζουν κοινωνικές αναταραχές εξαιτίας της επιβληθείσας απ έξω λιτότητας. Από την άλλη, οι πολίτες των οικονομικά ισχυρών χωρών διαμαρτύρονται διότι, όπως λένε, οι φόροι τους καταλήγουν σε διασώσεις σπάταλων και ανεύθυνων χωρών.
Τέλος, πολλές χώρες που επί καιρό περιμένουν να ενταχθούν στην ευρωζώνη, άρχισαν να το μετανιώνουν.
Σύμφωνα με τον διοικητή της Εθνικής Τράπεζας της Πολωνίας Merk Belka, «το ευρώ έχει χάσει την ελκυστικότητα του, και δεν βιαζόμαστε να ενταχθούμε…».
Από την πλευρά του, ο Τσέχος πρωθυπουργός Petr Necas χαρακτήρισε την ευρωζώνη ως «ζώνη χρέους», και αρνείται να καθορίσει ημερομηνία για την ένταξη της χώρας του σε αυτήν.
Η διάλυση της ευρωζώνης, που κάποτε έμοιαζε απίθανη, φαντάζει τώρα κοντινή. Σε μια δημοσκόπηση διεθνών επενδυτών που έκανε το Bloomberg, οι μισοί από αυτούς πιστεύουν πως μια ή περισσότερες χώρες θα φύγουν από την ευρωζώνη μέσα στο 2012. Το 1/3 από αυτούς πιστεύει ότι αυτό θα γίνει μέχρι το 2016.
Την ίδια ώρα, οι αναλυτές του ιαπωνικού τραπεζικού ομίλου Nomura γράφουν «η κρίση της ευρωζώνης μπήκε σε μια επικίνδυνη φάση… η διάλυση της μοιάζει πιθανή».
Πολλοί είναι εκείνοι που προβλέπουν άσχημες συνέπειες από μια διάλυση της ευρωζώνης. Η επικεφαλής του ΔΝΤ Christine Lagarde, προειδοποιεί για μια παγκόσμια ύφεση.
Μια ανάλυση της UBS μιλάει για «συνέπειες όπως χρεοκοπίες κρατών, χρεοκοπίες επιχειρήσεων, κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος, και διάλυση του διεθνούς εμπορίου. Αν μια αδύναμη χώρα εγκαταλείψει το ευρώ, θα της κοστίσει το 40-50% του ΑΕΠ της τον πρώτο χρόνο. Παράλληλα, θα πρέπει να θυμόμαστε πως καμία σύγχρονη νομισματική ένωση δεν διαλύθηκε χωρίς εμφύλιο πόλεμο, ή κάποιου τύπου απολυταρχική ή στρατιωτική κυβέρνηση…».
Πως θα μοιάζει άραγε το τέλος της ευρωζώνης; Σύμφωνα με μερικούς, ως εφιάλτης της Αποκάλυψης. Και καλά θα κάνουν οι Ευρωπαίοι, να μαζέψουν κονσέρβες, και χρυσό, λένε.
Αφού είναι έτσι, τότε γιατί να θέλει μια χώρα να αποχωρήσει;
Επειδή θα θέλει να έχει τον έλεγχο της νομισματικής της πολιτικής, να μπορεί να προχωρά σε υποτίμηση, και να μπορεί να γίνει ανταγωνιστική στις εξαγωγές της.
Μια χώρα όπως η Ελλάδα, που ήδη πάσχει από υψηλή ανεργία, αδυναμία δανεισμού, σκληρή λιτότητα, μπορεί να θεωρεί ότι θα ήταν καλύτερα χωρίς το ευρώ. Οι σκοτεινές προβλέψεις για χρεοκοπία, τραπεζική κατάρρευση, και κοινωνικές εντάσεις, δεν αρκούν για να αποτρέψουν την επιθυμία επιστροφής στη δραχμή, αφού όλα αυτά ήδη συμβαίνουν.
Κάποιοι θεωρούν πως η λύση για να ξεπεραστεί η κρίση, είναι να διαλυθεί συντεταγμένα η ευρωζώνη. Το βρετανικό think tank Centre for Economic and Business Research πιστεύει πως αν διαλυθεί η ευρωζώνη, ο αρχικός πόνος θα είναι μεγάλος, αλλά θα υπάρξει εξομάλυνση σε περίπου 30 μήνες, και η ανάπτυξη που θα ακολουθήσει θα είναι γρηγορότερη από ότι αν η ευρωζώνη συνεχίσει όπως είναι σήμερα.
Ο καθηγητής του Harvard Martin Feldstein, προέβλεψε πως όχι μόνο θα χρεοκοπήσουν οι Ελλάδα και Πορτογαλία, αλλά και πως αυτό τις συμφέρει εθνικά. Όπως λέει, αν η Ελλάδα χειρίζεται από μόνη της την νομισματική της πολιτική, θα γίνει κάποτε ανταγωνιστική. Με τα σημερινά δεδομένα του ευρώ, αυτό είναι αδύνατον. «Έχουμε δει πολλές χρεοκοπίες σε ολόκληρο τον κόσμο, και αυτό βοηθάει κάποια κράτη να ξεκινήσουν από την αρχή…» έγραψε στο Foreign Affairs .
Και αν τελικά διαλυθεί η ευρωζώνη, τι μέλλει γενέσθαι με κάποια μικρά κράτη όπως η Μάλτα;
Την απάντηση δίνει ο ξενοδόχος Demech: «Δεν νομίζω πως θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε από μόνοι μας…», λέει.