Του Νίκου Ηλιάδη
Είναι εξοργιστικό αυτό που συμβαίνει τις τελευταίες ημέρες με φόντο τους πρώτους μαζικούς πλειστηριασμούς ακινήτων. Η μεν κυβέρνηση πασχίζει να πείσει ότι η πρώτη κατοικία είναι πλήρως προστατευμένη, η δε αντιπολίτευση την καταγγέλλει ότι ψεύδεται, απαιτώντας «εδώ και τώρα» σαφή νομοθέτηση της απόλυτης προστασίας της. Και στις δύο προσεγγίσεις διακρίνει κανείς μισές αλήθειες και ψεύδη.
Πέραν του ότι δεν υπάρχει σαφής ορισμός για το ποια θεωρείται ως «πρώτη κατοικία», πολλώ δεν μάλλον για το πως ορίζεται η λεγόμενη «λαϊκή κατοικία», προστασία από τους πλειστηριασμούς έχουν μόνον οι δανειολήπτες οι οποίοι έχουν προσφύγει στον νόμο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά. Η προστασία μάλιστα είναι προσωρινή καθώς εξαντλείται εντός του 2018. Η αντιπολίτευση, από την άλλη, περιορίζεται στις καταγγελίες, αποφεύγοντας να διατυπώσει σαφείς και αποτελεσματικές προτάσεις.
Συγχρόνως, η διαμάχη μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης αρχίζει να πυροδοτεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έναν ιδιότυπο «κοινωνικό αυτοματισμό»: ενήμεροι δανειολήπτες ή άνθρωποι οι οποίοι είχαν την προνοητικότητα να μην πάρουν δάνειο, στρέφονται κατά μη ενήμερων δανειοληπτών τους οποίους κατηγορούν για απρονοησία (στην καλύτερη περίπτωση) ή και σαν καθ’ έξιν μπαταχτσήδες.
Οι αποτυχημένες συνταγές
Το πρόβλημα ωστόσο, υπάρχει και είναι εξαιρετικά σοβαρό και πολυεπίπεδο. Τα «κόκκινα δάνεια» και δη τα στεγαστικά, απειλούν εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες καθώς και το ίδιο το τραπεζικό σύστημα. Γι’ αυτό και απαιτείται γρήγορη, αποτελεσματική, δίκαιη και διαφανής λύση. Όσες επιχειρήθηκαν έως τώρα αποδείχθηκαν μάταιες.
Για παράδειγμα, ο «νόμος Κατσέλη» έδωσε μεν «αναστολή εκτέλεσης» στους μη ενήμερους δανειολήπτες, αλλά δεν έλυσε το πρόβλημα. Αντιθέτως, ο αριθμός τους χρόνο με το χρόνο πολλαπλασιάστηκε ενώ μπλόκαραν και τα δικαστήρια από χιλιάδες υποθέσεις. Το ίδιο αναποτελεσματική αποδείχθηκε και η βραχυχρόνια αναδιάρθρωση των δανείων η οποία παρείχε μεν προσωρινή ανακούφιση στον δανειολήπτη, αλλά μετά τον επανέφερε στα ίδια και χειρότερα. Το ίδιο πρόκειται να συμβεί και με τους πλειστηριασμούς.
Ως εργαλείο μπορεί να αποδειχθούν αποτελεσματικοί σε κάποιες κατηγορίες «κόκκινων δανείων» όμως, όταν το πράγμα έχει αποκτήσει γενικευμένη διάσταση και απειλεί πλέον χιλιάδες νοικοκυριά, τότε το κόστος, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, είναι απείρως μεγαλύτερο από το όποιο όφελος. Οι εκτεταμένοι πλειστηριασμοί θα ζημιώσουν τους πάντες. Τους δανειολήπτες γιατί θα χάσουν τα σπίτια τους και θα βρεθούν ενδεχομένως και με υπόλοιπο οφειλόμενου δανείου, αλλά και τις τράπεζες καθώς λόγω των πλειστηριασμών οι τιμές των ακινήτων θα υποχωρήσουν έτι περαιτέρω, γεγονός που θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην κεφαλαιοποίησή τους.
Χαμένοι θα είναι ακόμη και όσοι δεν πήραν ποτέ δάνεια καθώς θα κληθούν είτε να συνδράμουν σε άλλη μια ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών είτε θα στερηθούν –κυρίως οι νέοι- τον αναγκαίο τραπεζικό δανεισμό προκειμένου να ξεκινήσουν με καλύτερες προϋποθέσεις τη ζωή τους.
Η λύση
Μόνη καθαρή και αποτελεσματική λύση είναι το καθολικό μερικό «κούρεμα» των στεγαστικών δανείων. Με τους ίδιους διαφανείς όρους για όλους τους δανειολήπτες, ενήμερους και μη. Το «κούρεμα» θα πρέπει να είναι τέτοιο ώστε το υπολειπόμενο χρέος να μην υπερβαίνει την τρέχουσα εμπορική αξία του ακινήτου. Τότε και μόνον τότε, ο δανειολήπτης θα έχει δυνατότητα αλλά και κίνητρο για να το αποπληρώσει.
Διότι, για ποιο λόγο να αποπληρώσει κάποιος ένα δάνειο της τάξης των 200.000 ευρώ όταν η εμπορική αξία του ακινήτου του έχει υποχωρήσει στις 100.000 ευρώ;
Πέρα από καθαρή, η λύση αυτή είναι και δίκαιη. Ασχέτως του μικροαστισμού ή και της απρονοησίας χιλιάδων δανειοληπτών, κανείς δεν μπορεί να καταδικάσει κάποιον σε ισόβια οικονομική εξαθλίωση επειδή δεν προέβλεψε ότι μέσα σε λίγα χρόνια θα χάσει σημαντικό μέρος ή και ολόκληρο το εισόδημά του ή ότι η αξία του ακινήτου του θα υποχωρήσει ως και 70% μέσα σε οκτώ χρόνια. Όταν κοτζάμ κυβέρνηση ζητά την κατανόηση των πολιτών διότι (όπως διατείνεται) αυταπατήθηκε, γιατί δεν δικαιούται ανάλογης μεταχείρισης ένας απλός πολίτης;