Η κρίση έχει επηρεάσει σε τέτοιο βαθμό τη ρευστότητα του τραπεζικού συστήματος που ακόμη και ενήμεροι πελάτες αλλά και επιχειρήσεις που προσφεύγουν στον τραπεζικό δανεισμό βρίσκουν σε αρκετές περιπτώσεις τις κάνουλες των χορηγήσεων των τραπεζών κλειστές, μια τάση που εκτιμάται ότι θα συνεχιστεί τουλάχιστον μέχρι το φθινόπωρο του 2012.
Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από επικοινωνία με στελέχη από τους τομείς χορηγήσεων τραπεζικών ομίλων.
«Τα όποια προϊόντα, ιδιαίτερα στον τομέα της καταναλωτικής πίστης, διατίθενται από κεκτημένη ταχύτητα και όχι λόγω ύπαρξης πραγματικής προσφοράς ή ζήτησης. Κρατάμε ως τραπεζικό σύστημα ανοικτή την κάνουλα για να χορηγούμε ελάχιστες σταγόνες σε όσους είναι καταθέτες/επενδυτές, ώστε να μπορούμε να τους εξυπηρετούμε και να μην τους χάσουμε από πελάτες», ήταν η χαρακτηριστική απάντηση που μας έδωσε επιτελικό στέλεχος τράπεζας που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Πιο συγκεκριμένα, δεν είναι πλέον μικρός ο αριθμός αιτήσεων για τη χορήγηση καταναλωτικών κυρίως αλλά και στεγαστικών δανείων, που εάν και πληρούν όλες τις προϋποθέσεις χρηματοδότησης δεν καταφέρνουν τελικά να πάρουν την έγκριση, καθώς κόβονται λόγω έλλειψης ρευστότητας. Ανάλογα με τη ρευστότητα που διαθέτει μια τράπεζα εξαρτάται και ο αριθμός των αιτήσεων δανειοδότησης πελατών με επαρκή πιστοληπτική ικανότητα που θα εγκρίνει.
Εκτιμήσεις τραπεζικών στελεχών δείχνουν την κατάσταση που επικρατεί στην αγορά. Το 2011 εκτιμάται ότι θα δοθούν στο σύνολο της αγοράς 50.000 καταναλωτικά δάνεια, όταν μόλις τρία χρόνια πριν είχαν δοθεί περίπου 800.000!
Στεγαστικά
Πιστωτική ασφυξία επικρατεί και στον τομέα της στεγαστικής πίστης. «Ακόμη και πριν από δύο χρόνια βάζαμε ετήσιους αριθμητικούς στόχους όσον αφορά τις εκταμιεύσεις με σκοπό να τους ξεπεράσουμε. Τώρα βάζουμε αριθμητικούς στόχους, φυσικά πολύ χαμηλότερους, με βασικό σκοπό ακόμη και έαν υπάρχει ζήτηση να μην ξεπεραστούν σε καμιά περίπτωση, με αποτέλεσμα να κόβονται και δάνεια υγιών υποψήφιων δανειοληπτών», αναφέρει χαρακτηριστικά διευθυντικό στέλεχος από τον τομέα διαχείρισης κινδύνων, θέλοντας να μας τονίσει το πρόβλημα ρευστότητας που υπάρχει.
Οι εκτιμήσεις και στον τομέα αυτόν κάνουν λόγο για σημαντική υποχώρηση του αριθμού των δανείων που θα δοθούν. Από 75.000 – 80.000 περίπου το 2008, μόλις 15.000 με 18.000 στο σύνολο της αγοράς το 2011.
Στην επιχειρηματική πίστη η κατάσταση δεν παρουσιάζει κάτι καλύτερο. Το 90% του χρόνου τους στον τομέα των χρηματοδοτήσεων οι αρμόδιες διευθύνσεις τον αφιερώνουν για αναχρηματοδότηση και γενικότερα εξυπηρέτηση υφιστάμενων πελατών. Ελάχιστα είναι τα νέα δάνεια που δίνονται σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις που προσφεύγουν στον τραπεζικό τομέα, με κάποιο φως όμως στο τούνελ να φαίνεται λόγω των κεφαλαίων που διοχετεύονται από προγράμματα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) κ.λπ. Εάν δεν έχουμε πλήρες και βιώσιμο επιχειρηματικό σχέδιο, καινοτόμες επιχειρηματικές ιδέες, μεγάλη ιδία συμμετοχή στην επένδυση, απορρίπτουμε τις αιτήσεις, μας αναφέρει στέλεχος από τον τομέα χρηματοδότησης μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Τις τελευταίες ημέρες σε όλη την Ελλάδα έχουμε δώσει δάνεια που μετρώνται στα δάχτυλα του ενός χεριού, αναφέρει χαρακτηριστικά, όταν την εποχή της ανάπτυξης χάναμε το μέτρημα!
Γενικότερα στον τομέα χρηματοδοτήσεων οι εγκρίσεις έχουν πλέον γίνει πολύ πιο αυστηρές. Αποτέλεσμα, οι σχετικές διαδικασίες να έχουν πλέον «ξεφύγει» από το επίπεδο του καταστήματος, όπως σε αρκετές περιπτώσεις -κυρίως καταναλωτικών δανείων- συνέβαινε πριν από 2 – 3 χρόνια και να έχουν μεταφερθεί σε κεντροποιημένες υπηρεσίες. Είναι χαρακτηριστική η αναφορά που έκανε διοικητικό στέλεχος μικρότερης σε μέγεθος τράπεζας, ότι οι εγκρίσεις όλων των επιχειρηματικών δανείων ακόμη και μικρότερων σε μέγεθος επιχειρήσεων περνούν πλέον από το γραφείο του.
Πιστωτική ασφυξία
Τα στοιχεία που δημοσιεύονται στο οικονομικό δελτίο της Alpha Bank και αποτυπώνουν το σύνολο της αγοράς είναι άλλωστε χαρακτηριστικά. Η τραπεζική χρηματοδότηση προς το σύνολο του εγχώριου ιδιωτικού τομέα (επιχειρήσεις, ελεύθεροι επαγγελματίες και νοικοκυριά) ήταν και πάλι μειωμένη κατά 2,2% σε ετήσια βάση τον Οκτώβριο του 2011, όπως και τον Σεπτέμβριο του 2011, από -1,3% τον Αύγουστο του 2011, 0% τον Δεκέμβριο του 2010, έναντι +1% τον Οκτώβριο του 2010. Η καθαρή ροή της χρηματοδότησης προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα ήταν αρνητική κατά 510 εκατ. ευρώ τον Οκτώβριο του 2011, έναντι αρνητικής καθαρής ροής 491 εκατ. ευρώ τον Οκτώβριο του 2010.
Ο ρυθμός μεταβολής των δανείων προς τα νοικοκυριά σημείωσε περαιτέρω μείωση στο -3,6% τον Οκτώβριο του 2011 από -3,1% τον Σεπτέμβριο του 2011, -1,2% τον Δεκέμβριο του 2010, έναντι -0,1% τον Οκτώβριο του 2010. Ο ρυθμός μεταβολής των καταναλωτικών δανείων υποχώρησε σε -6,2% τον Οκτώβριο του 2011 από -5,5% τον Σεπτέμβριο του 2011 -3,2% τον Δεκέμβριο του 2010 και -1,9% τον Οκτώβριο το 2010, ενώ και ο αντίστοιχος ρυθμός των στεγαστικών δανείων μειώθηκε περαιτέρω στο -2,4% τον Οκτώβριο του 2011, έναντι πτώσης του κατά 2,1% τον Σεπτέμβριο του 2011, 0,3% τον Δεκέμβριο του 2010 και ανόδου 0,7% τον Οκτώβριο του 2010.
Ο ρυθμός μείωσης των πιστώσεων προς τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις ατομικές επιχειρήσεις επιταχύνθηκε στο -5,7% τον Οκτώβριο του 2011, έναντι -5,1% τον Σεπτέμβριο του 2011.
Κριτήρια με τα οποία δανείζουν σήμερα οι τράπεζες
Ποια είναι τα κριτήρια στη διαδικασία πιστοληπτικής αξιολόγησης που πλέον έχουν αλλάξει σε σχέση με την περίοδο πριν ξεκινήσει η κρίση;
Η ύπαρξη στοιχείων στον «Τειρεσία», ακόμη και «πταισμάτων», οδηγεί αυτόματα πλέον στην απόρριψη μιας αίτησης, σε αντίθεση με την περίοδο πριν από την κρίση που υπήρχαν ορισμένες περιπτώσεις όπου εγκρίνονταν αιτήσεις δανειοληπτών που είχαν κάποιο στοιχείο στο αρχείο του «Τειρεσία».
Η ύπαρξη άλλων δανείων, ακόμη και εάν αποπληρώνονται κανονικά, αποτελεί πλέον σοβαρό ανασταλτικό παράγοντα για νέο δανεισμό. Πιο συγκεκριμένα, το κριτήριο του 40% για να εγκριθεί ένα δάνειο (που έδειχνε τη συνολική δανειακή επιβάρυνση ενός υποψήφιου δανειολήπτη σε σχέση με το εισόδημά του) έχει άτυπα μειωθεί, ανάλογα πάντα με την τράπεζα, στο 30% ακόμη και κάτω από 20%!
Η πελατειακή σχέση που διατηρεί ο υποψήφιος δανειολήπτης με μια τράπεζα έχει αποκτήσει ιδιαίτερη βαρύτητα. Μισθοδοτικός λογαριασμός, καταθέσεις έστω και μικρού ποσού αλλά και η χρονική διάρκεια της σχέσης λαμβάνονται πολύ σοβαρά υπόψη και άτυπα σε ορισμένες περιπτώσεις θεωρούνται ως προϋπόθεση. Η αύξηση του ελάχιστου διαθέσιμου εισοδήματος -που σε μια περίοδο κρίσης σημαίνει ότι περιορίζει σημαντικά τον αριθμό εκείνων που έχουν πρόσβαση στον δανεισμό- και η μείωση του ορίου ηλικίας (στην καταναλωτική πίστη) κατά περίπου μία πενταετία (στη λήξη του δανείου να μην υπερβαίνει τα 65 έτη ο υποψήφιος δανειολήπτης) επίσης αποτελούν αλλαγές, με διαφοροποιήσεις βέβαια ανά τράπεζα.
Αναφορικά με τη ζήτηση εμπράγματων εγγυήσεων για τη λήψη μικρών σε ποσά καταναλωτικών δανείων, επισημαίνεται ότι ναι μεν δεν αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση, είναι βέβαιο όμως πως εάν υπάρχουν αυτές, αφενός η έγκριση του δανείου θα είναι πιο πιθανή, αφετέρου το δάνειο θα έχει πιο ευνοϊκό επιτόκιο.
Αναφορικά με τον τομέα στεγαστικής πίστης, η ιδία συμμετοχή του υποψήφιου δανειολήπτη είναι καθοριστική. Χρηματοδότηση 90% και πάνω του ακινήτου αποτελεί πλέον παρελθόν και ο δανεισμός κυμαίνεται περίπου στο 70% της εμπορικής αξίας του ακινήτου, με διαφοροποιήσεις ανά τράπεζα.