Η ελλιπής συγκέντρωση στοιχείων για την πιστοληπτική συμπεριφορά νοικοκυριών και επιχειρήσεων μέχρι και το 2006, όταν τέθηκε σε πλήρη εφαρμογή η λευκή λίστα του Τειρεσία, αλλά και οι γενναιόδωρες πρακτικές αρκετών των τραπεζών στη χορήγηση δανείων την προηγούμενη δεκαετία, αποτελούν τις δύο βασικές αιτίες, πέραν της ύφεσης, για την έκρηξη των επισφαλειών μετά το ξέσπασμα της κρίσης.
Όπως επισημαίνουν τραπεζικά στελέχη, ένα σημαντικό ποσοστό των δανειοληπτών που προσφεύγουν στα Ειρηνοδικεία για τη δικαστική διευθέτηση των οφειλών τους, έχει ξεκινήσει να δανείζεται από τις τράπεζες πολλά χρόνια πίσω, όταν οι περιορισμοί που ίσχυαν σε σχέση με την τήρηση αρχείων με τα σχετικά δεδομένα δεν επέτρεπαν τη σωστή αξιολόγηση των υποψήφιων πελατών.
«Μέχρι πριν λίγα χρόνια αρκούσε μία απλή υπεύθυνη δήλωση από τον ενδιαφερόμενο, ότι δεν έχει προσωπικά δάνεια σε άλλες τράπεζες, προκειμένου να του χορηγηθεί νέα πίστωση» σημειώνει χαρακτηριστικά διευθυντής λιανικής τραπεζικής μεγάλης τράπεζας.
Σύμφωνα με τον ίδιο, μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι η καταναλωτική πίστη εμφανίζει σήμερα τα μεγαλύτερα ποσοστά καθυστερήσεων, γύρω από το 25%, καθώς υπήρξαν περιπτώσεις υπερδανεισμού μέσω των προσωπικών δανείων που χορηγούνταν ανεξέλεγκτα και χωρίς ουσιαστική δυνατότητα ελέγχου του υποψήφιου πελάτη.
Οι τράπεζες χορηγούσαν, και με δική τους ευθύνη, δάνεια «στα τυφλά» μέχρι και τα μέσα της περασμένης δεκαετίας, λόγω της μη καταγραφής των στοιχείων για το δανεισμό από τον Τειρεσία.
Ανάσα για τα νοικοκυριά
Οι προσφυγές στη δικαιοσύνη για την τακτοποίηση οφειλών του παρελθόντος αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο, ενώ αρκετοί είναι οι δανειολήπτες που δικαιώνονται, πετυχαίνοντας διαγραφή μέρους των δανείων τους.
Πρόκειται για νοικοκυριά με χαμηλά ή μηδενικά εισοδήματα, χωρίς περιουσιακά στοιχεία εύκολα ρευστοποιήσιμα, η πρώτη κατοικία των οποίων προστατεύεται από τους πλειστηριασμούς,
Με βάση τα τελευταία στοιχεία που παρουσιάστηκαν από τη Γενική Γραμματεία του Καταναλωτή, από το 2010 όταν θεσμοθετήθηκε με νόμο η πτώχευση φυσικών προσώπων, συνολικά έχουν υποβληθεί 7.500 αιτήσεις στα Ειρηνοδικεία όλης της χώρας, ενώ έχουν δικαιωθεί 200 δανειολήπτες, που πέτυχαν το διακανονισμό των υπολοίπων τους.
Πώς λειτουργεί ο νόμος
Ο νόμος για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά δίνει τη δυνατότητα σε όσους έχουν υψηλά χρέη, χαμηλά εισοδήματα και δε διαθέτουν ακίνητη περιουσία, να «κερδίσουν» τις τράπεζες, σβήνοντας έως και το 100% της οφειλής τους.
Προβλέπονται 4 στάδια ρύθμισης:
1. Εξωδικαστικός συμβιβασμός. Ο δανειολήπτης είτε μόνος του ή με τη βοήθεια δικηγόρου, του Συνηγόρου του Καταναλωτή ή καταναλωτικών οργανώσεων, μπορεί να απευθυνθεί στην τράπεζα και να ζητήσει διακανονισμό της οφειλής του.
2. Αίτηση στο Ειρηνοδικείο. Σε περίπτωση που δεν τα βρει με την τράπεζα, υποβάλει αίτηση στο δικαστήριο για να εξετάσει την περίπτωσή του. Η αίτηση περιλαμβάνει κατάσταση περιουσίας και εισοδημάτων οφειλέτη και συζύγου, κατάσταση απαιτήσεων πιστωτών και σχέδιο διευθέτησης οφειλών.
3. Συμβιβασμός ενώπιον Ειρηνοδικείου. Υπάρχει η δυνατότητα συμβιβασμού κατά την εξέταση της υπόθεσης στο Ειρηνοδικείο, με συμφωνία πιστωτών με απαιτήσεις άνω του 51% των οφειλών.
4. Δικαστική ρύθμιση οφειλών. Εάν όλα τα παραπάνω δεν πετύχουν, το δικαστήριο μετά τον έλεγχο, εφόσον κρίνει ότι δεν επαρκούν τα περιουσιακά στοιχεία και τα εισοδήματα του οφειλέτη για την αποπληρωμή των χρεών, προχωρά στη ρύθμιση των οφειλών.
Δυνατή η διαγραφή στο 100%
Υπό προϋποθέσεις μπορεί να επιτευχθεί ακόμη και η διαγραφή μίας οφειλής στο σύνολό της.
Για να ληφθεί τέτοια απόφαση θα πρέπει ο δανειολήπτης να μην έχει «ούτε εισοδήματα ούτε άλλα περιουσιακά στοιχεία» υπογραμμίζει ο ίδιος, προσθέτοντας ότι «εάν ισχύουν αυτές οι δύο προϋποθέσεις υπάρχει η περίπτωση ολικής διαγραφής ενός χρέους».
Εάν το δικαστήριο εκτιμήσει ότι ο δανειολήπτης δεν πρόκειται να αποκτήσει μέσα στα επόμενα χρόνια εισόδημα, για παράδειγμα λόγω αναπηρίας, μπορεί να τον απαλλάξει 100% από την οφειλή του.
Αν πρόκειται για άνεργο, θα του παράσχει μία περίοδο χάριτος έως τεσσάρων ετών, αλλά κάποια στιγμή μετά από τουλάχιστον έξι μήνες μετά την έκδοση της απόφασης θα πραγματοποιήσει επανέλεγχο της υπόθεσης. Εφόσον διαπιστώσει ότι ο οφειλέτης έχει αποκτήσει εισοδήματα, θα ρυθμίσει ανάλογα το χρέος.