Πρωτοβουλίες που αλλάζουν το σκηνικό αναφορικά με το φλέγον θέμα της αντιμετώπισης των κόκκινων δανείων, λαμβάνουν οι τράπεζες, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις συμφωνίας επί ενός εθνικού σχεδίου το οποίο θα προβλέπει τη δημιουργία μιας ή τεσσάρων bad banks.
Τρεις μήνες μετά τη συγκρότηση της νέας κυβέρνησης, το σχέδιο νόμου για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, που είχε εξαγγείλει το υπουργείο Οικονομίας, μένει στα συρτάρια, περιμένοντας την επίτευξη συμφωνίας για το νέο πρόγραμμα.
Άλλωστε, τόσο η κυβέρνηση, όσο και οι θεσμοί, αναγνωρίζουν ότι η αντιμετώπιση του βουνού των περίπου 80 δισ. ευρώ μη εξυπηρετούμενων δανείων αποτελεί βασική προϋπόθεση της τελικής λύσης για την Ελλάδα, καθώς θα καθορίσει, εν πολλοίς, την επιστροφή της οικονομίας σε βιώσιμους ρυθμούς ανάπτυξης.
Με τα χέρια της κυβέρνησης, προς το παρόν, δεμένα, οι τράπεζες καλύπτουν το κενό, προωθώντας λύσεις, που συνάδουν με το πρόγραμμα άμεσων ενεργειών του ΣΥΡΙΖΑ.
Η απόφαση της Πειραιώς να διαγράψει καταναλωτικά δάνεια ως 20 χιλ. ευρώ και να παγώσει στεγαστικά, για όσους πελάτες της πληρούν τα κριτήρια του νόμου 4320/2015 περί αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Αντίστοιχες κινήσεις, που θα προωθούν το μήνυμα ρυθμίσεων με κοινωνικά κριτήρια ετοιμάζουν και οι υπόλοιπες τράπεζες, στοχεύοντας στο να αναθερμάνουν το ενδιαφέρον των μη ενήμερων πελατών τους.
Αξιοποιώντας τις δυνατότητες που δίνει ο κώδικας δεοντολογίας της ΤτΕ ΕΛΛ 0,00% οι τράπεζες έχουν διευρύνει, τους τελευταίους μήνες, τα εργαλεία για ρυθμίσεις δανείων. Τα νέα προϊόντα, τύπου balloon, προβλέπουν το πάγωμα έως και του 60% του κεφαλαίου και αποπληρωμή του μετά από αρκετά χρόνια (από 5 έως και 25 χρόνια ανάλογα με την ηλικία, τα εισοδήματα του δανειολήπτη και την αρχική διάρκεια του δανείου).
Ταυτόχρονα, μόνο πέρσι διέγραψαν δάνεια 2,5 δισ. ευρώ, για τα οποία διαπίστωσαν αντικειμενική και μόνιμη αδυναμία αποπληρωμής. Η πολιτική αυξημένων διαγραφών συνεχίζεται και φέτος και αφορά κυρίως καταναλωτικά και δευτερευόντως τόκους ή και κεφαλαίο στεγαστικών ή επιχειρηματικών δανείων.
Πρακτικά τα πιστωτικά ιδρύματα εφαρμόζουν ήδη σε μικρή κλίμακα τα βασικά σημεία του σχεδίου που έχει επεξεργαστεί το τμήμα οικονομικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ για τα κόκκινα στεγαστικά δάνεια.
Όπως αποκάλυψε το Euro2day, το σχέδιο προβλέπει ρυθμίσεις τύπου balloon για δάνεια που κρίνονται βιώσιμα και διαγραφή δανείων (από την bad bank) για περιπτώσεις δανειοληπτών με αντικειμενική και μόνιμη αδυναμία πληρωμής.
Τα σημεία σύγκλισης για τη δημιουργία bad bank
Για να αντιμετωπισθεί, βέβαια, η … ωρολογιακή βόμβα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, οι τράπεζες, η κυβέρνηση και η Τράπεζα της Ελλάδος συμφωνούν ότι απαιτείται ευρύτερη παρέμβαση που θα αξιοποιεί την εμπειρία άλλων χωρών, όπως η Ιρλανδία και η Ισπανία.
Δεν είναι τυχαίο ότι η τελευταία έκθεση της ΤτΕ αναγνωρίζει ότι το ύψος των συσσωρευμένων προβληματικών στοιχείων (μη εξυπηρετούμενα και ρυθμισμένα) στο ενεργητικό των πιστωτικών ιδρυμάτων είναι τέτοιο που η οικονομική ανάπτυξη, αν και αποτελεί τον κατεξοχήν μηχανισμό για την αποκλιμάκωση του λόγου δανείων σε καθυστέρηση, «δεν μπορεί από μόνη της να εξασφαλίσει επίλυση του προβλήματος».
Προς το παρόν, οι ρυθμίσεις μαμούθ που έχουν διενεργήσει οι τράπεζες και οι διαγραφές συμβάλλουν μεν, αλλά δεν αρκούν για να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά το πρόβλημα, λόγω έλλειψης των απαραίτητων κεφαλαίων.
Συμβάλλουν όμως στο να δημιουργηθούν σημεία σύγκλισης με την κυβέρνηση, ώστε να υπάρξει ένα εθνικό σχέδιο και να αποφευχθούν δυσάρεστες για τις τράπεζες και τα συμφέροντα του Δημοσίου λύσεις που θα υπαγορευτούν από τους θεσμούς.
Το σχέδιο της κυβέρνησης προβλέπει τη σύσταση μιας bad bank με αρχικά κεφάλαια από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, η οποία εν συνεχεία θα πολλαπλασιάσει τη ρευστότητά της μέσωέκδοσης τίτλων με εγγύηση του Δημοσίου. Δεν είναι ξεκάθαρο αν στην bad bank θα μπορούν να συμμετάσχουν και ιδιωτικά κεφάλαια.
Η bad bank θα αγοράσει αρχικά τα μη εξυπηρετούμενα στεγαστικά δάνεια ευπαθών κοινωνικών ομάδων και εν συνεχεία όσα δάνεια κρίνονται μη βιώσιμα με τραπεζικά κριτήρια. Τα δάνεια θα μεταβιβασθούν από τις τράπεζες στη λογιστική τους αξία.
Τα πιστωτικά ιδρύματα προτείνουν από την πλευρά τους να υπάρξει εξαρχής μόχλευση με ιδιωτικά κεφάλαια, θέση με την οποία συμφωνεί και η Τράπεζα της Ελλάδος. Αντί, δηλαδή, να δημιουργηθεί μια κρατική bad bank, με κεφάλαια από το ΤΧΣ, η παρέμβαση του κράτους θα περιορισθεί στη δημιουργία ειδικού πλαισίου και στη θεσμοθέτηση της εγγύησης Δημοσίου για τίτλους που εκδίδει η -κάθε- bad bank.
Οι τράπεζες θα μπορούν εν συνεχεία να διαπραγματευθούν με ιδιώτες (εξειδικευμένα στην αγορά και διαχείριση NPLs private equity funds) τη σύσταση μικτών εταιρειών διαχείρισης προβληματικών στοιχείων ενεργητικού, στις οποίες οι ίδιες θα διατηρήσουν μειοψηφικό πακέτο ώστε να μην ενοποιούν.
Κλειδί η στάση της ΕΚΤ και η αποδοχή των νέων εγγυήσεων Δημοσίου
Η παροχή εγγύησης από το Δημόσιο και κυρίως η αποδοχή από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα των παραπάνω τίτλων ως ενέχυρων για άντληση ρευστότητας αποτελεί κλειδί για να λειτουργήσει οποιαδήποτε λύση είτε κρατικής bad bank είτε ιδιωτικών εταιρειών διαχείρισης προβληματικών assets.
Τόσο η ιρλανδική NAMA, όσο και η ισπανική SAREB στηρίχθηκαν σε αυτό το μοντέλο. Η ΕΚΤ αποδέχθηκε τους τίτλους που εξέδωσαν οι θυγατρικές τους ακόμη και σε περιόδους όπου η πιστοληπτική διαβάθμιση των χωρών (Ιρλανδία) ήταν χαμηλότερη της ελάχιστα αποδεκτής.
Αν η κυβέρνηση πετύχει στο νέο πρόγραμμα για την Ελλάδα να περιλαμβάνεται σχετική ρήτρα θα ανοίξει ο δρόμος για την αντιμετώπιση των κόκκινων δανείων, καθώς εξασφαλίζεται ρευστότητα για να μεταβιβαστούν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στις τιμές στις οποίες τα έχουν στα βιβλία τους οι τράπεζες.
Η εγγραφή ζημίας θα μετατεθεί σε βάθος μερικών ετών ανάλογα με την πορεία της διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ενώ οι τράπεζες θα εξυγιάνουν αμέσως τους ισολογισμούς τους και θα αποκτήσουν ρευστότητα για νέες χορηγήσεις δανείων.
Σημειώνεται ότι τόσο η ιρλανδική NAMA, όσο και η ισπανική SAREB σύστησαν μικτές θυγατρικές με ιδιωτικά κεφάλαια, οι οποίες εν συνεχεία αγόρασαν από τις τράπεζες μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Η μόνη ουσιαστική διαφορά μεταξύ του ισπανικού και του ιρλανδικού μοντέλου είναι ότι η μεν NAMA έχει ως στόχο τη διευθέτηση μη εξυπηρετούμενων δανείων η δε SAREB την πώλησή τους.