Λύσεις για την κάλυψη των πρόσθετων κεφαλαιακών αναγκών που θα προκύψουν από τα stress tests της ΕΚΤ αναζητούν οι τραπεζίτες, προσπαθώντας να αποφύγουν νέες αυξήσεις κεφαλαίου οι οποίες θα πλήξουν την αξιοπιστία των διοικήσεων και του τραπεζικού συστήματος, ενώ θα θέσουν υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία της Τράπεζας της Ελλάδας απέναντι στις αγορές και στο Ευρωσύστημα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι τραπεζίτες στρέφονται εκ νέου στην κατεύθυνση της απομόχλευσης και του νοικοκυρέματος των ισολογισμών προετοιμάζοντας μαζικές πωλήσεις δανείων με στόχο τη βελτίωση των κεφαλαιακών δεικτών καθώς και τον περιορισμό του ρίσκου.
Ενώ λοιπόν τα πρώτα στοιχεία από την ποιοτική αξιολόγηση χαρτοφυλακίων και την ενσωμάτωση κριτηρίων της Βασιλείας ΙΙΙ αποκαλύπτουν νέα κεφαλαιακά κενά και προβλήματα στον τρόπο χειρισμού και αποτίμησης του ρίσκου οι διοικήσεις των περισσοτέρων τραπεζών αποδεικνύεται ότι προσπάθησαν να κρύψουν τα προβλήματα κάτω από το χαλί κατά την αξιολόγησή από τη BackRock.
Πρακτική στην οποία συναίνεσε και η Τράπεζα της Ελλάδος, όπως κατήγγειλε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, αποκαλύπτοντας ότι οι παραδοχές που έλαβε η Τράπεζα της Ελλάδος στο χειρότερο σενάριο δεν στέκουν καθώς προβάλουν βελτίωση των κόκκινων δανείων ενώ η οικονομία βιώνει βαθιά ύφεση με ταυτόχρονη αύξηση της ανεργίας και μείωση των εισοδημάτων. Παράλληλα η διοίκηση του Γιώργου Προβόπουλου αγνόησε την ανάπτυξη της δυναμικής «δεν πληρώνω» δημιουργώντας με όλες τις πράξεις και τις παραλήψεις της περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας, παραπλανώντας αναλυτές, επενδυτές και πολιτικούς και κατά συνέπεια τους ψηφοφόρους-φορολογουμένους.
Οι επικεφαλής της ΕΚΤ και της SSM, Ντράγκι και Νουί έχουν εξ αρχής τοποθετηθεί υπέρ μιας ενιαίας αξιολόγησης η οποία θα οδηγήσει σε λουκέτο συστημικές τράπεζες σε ολόκληρη την Ευρώπη ανοίγοντος το δρόμο για τη διαδικασία συγκέντρωσης του κλάδου με υπερεθνικές εξαγορές. Στην Ελλάδα το πρώτο σχέλος έχει ήδη υλοποιηθεί και τώρα οι τραπεζίτες φοβούνται ότι μπορεί να αποτελέσουν στόχο επιθετικών κινήσεων από ξένους.
Η φοβία που καταγράφεται από τις δηλώσεις κορυφαίων τραπεζιτών για τα stress tests είναι ενδεικτική του κλίματος που επικρατεί και των συνθηκων που διαμορφώνονται. Η δημόσια έκκληση του επικεφαλής της Εθνικής Τράπεζας, Αλέξανδρου Τουρκολιά προς του κκ Χαρδούβελη και Στουρνάρα να διασφαλίσουν τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος το επόμενο εξάμηνο αναδεικνύει τη δυναμική που έχουν προσλάβει οι εξελίξεις.
Διαβάστε σχετικά: Ο Τουρκολιάς πάτησε το κουμπί πανικού
Τα προβλήματα γίνονται πλέον αντιληπτά και από τους ξένους που επένδυσαν στις πρόσφατες αυξήσεις κεφαλαίου των τραπεζών και οι οποίοι πουλούν τώρα μαζικά αναζητώντας έξοδο κινδύνου προσπαθώντας να προλάβουν μεγαλύτερες ζημιές που θα προκαλέσουν οι διαγραφόμενες νέες αυξήσεις κεφαλαίου.
Οι εξελίξεις αποκαλύπτουν ότι οι διοικήσεις των τραπεζών απέτυχαν να πείσουν τους μεγάλους παίχτες για τη βιωσιμότητά τους καθώς και για την αξιοπιστία των σχεδιασμών και της στρατηγικής τους.
Η μαζική προσφυγή τραπεζών στις αγορές για κεφάλαια που αναμένεται να πυροδοτηθει μετά την ολοκλήρωση των stress tests στις αρχές του 2015 ενδέχεται να ανεβάσει το κόστος του χρήματος κλείνοντας ακόμα και το παράθυρο ευκαιρίας για τις πιό αδύναμες και πυροδοτώντας επιθετικές εξαγορές και συγχωνεύσεις. Σε διαφορετική περίπτωση θα ζητηθεί η στήριξη του ΤΧΣ, που συνεπάγεται bail in με κούρεμα ομολογιούχων, μετόχων και από αρχές του επόμενου έτους και καταθετών.
Ήδη ξεκίνησε χθες στη Φρανκφούρτη, ένα τριήμερο συναντήσεων μεταξύ διοικητικών στελεχών 128 τραπεζών της Ευρωζώνης και αξιωματούχων της ΕΚΤ που είναι υπεύθυνοι για την αναλυτική αξιολόγησή τους.
Καθώς η εξέταση της ποιότητας του ενεργητικού (Asset Quality Review, AQR) των 128 τραπεζών ολοκληρώνεται τον Ιούλιο, η ΕΚΤ τις προετοιμάζει για τα αποτελέσματα των ασκήσεων αντοχής τους (stress tests), τα οποία θα αποτιμήσουν, μεταξύ άλλων, την κεφαλαιακή θέση τους με βάση τους ισολογισμούς της 31ης Δεκεμβρίου 2013. Τα αποτελέσματα της αξιλόγησης ενεργητικού και παθητικού αναμένεται να δημοσιοποιηθούν περί τα μέσα Οκτωβρίου, αλλά η ΕΚΤ ζητά από τις τράπεζες να μην περιμένουν τα αποτελέσματα του ελέγχου ευρωστίας τους.
Διαβάστε σχετικά: Δε βγαίνει ο «λογαριασμός» στις τράπεζες
Καθώς το AQR τελειώνει στο τέλος του τρέχοντος μήνα, το ύψος των μέτρων που λαμβάνουν οι τράπεζες για να ενισχύσουν τους ισολογισμούς τους – ανέρχονται σε 104 δισ. ευρώ αυτά που έχουν ήδη ληφθεί, σύμφωνα με την ΕΚΤ -αναμένεται να αυξηθούν. Το δεύτερο τρίμηνο είναι πιθανό να είναι «ψηλά ο πήχης για τις προβλέψεις έναντι επισφαλειών. Αναμένουμε ότι οι περισσότερες τράπεζες θα καταγράφουν μεγαλύτερες προβλέψεις, είτε σταδιακά σε συνάρτηση με τον έλεγχο της ποιότητας ενεργητικού και τις ασκήσεις αντοχής, είτε σε αντίδραση στις απαιτήσεις της ΕΚΤ και άλλων εποπτικών Αρχών», δήλωσε αναλυτής της εταιρείας Kepler Cheureux.
Η αξιολόγηση της ΕΚΤ για τις όποιες ελλείψεις υπάρχουν θα περιλαμβάνει επίσης μία εκτίμηση για τις ενέργειες που έκανε η εξεταζόμενη τράπεζα για να βελτιώσει τη θέση της από την αρχή του έτους. Οι τράπεζες πρέπει να δείξουν ότι έχουν κεφάλαια ίσα με το 8% του σταθμισμένου με τον κίνδυνο ενεργητικού τους και 5,5% για το δυσμενές σενάριο των ασκήσεων αντοχής.
Οι τεχνικές αποτυχίες, κατά τις οποίες μία τράπεζα δεν περνά την άσκηση με βάση τον ισολογισμό της στο τέλος του 2013, αλλά την περνά με βάση τις ενέργειες που έκανε έκτοτε, είναι ένα πιθανό αποτέλεσμα, σύμφωνα με στέλεχος του οίκου πιστοληπτικής αξιολόγησης Fitch. Για να δώσει χρόνο στην αγορά να «χωνέψει» τις πληροφορίες των ασκήσεων αντοχής πριν αναλάβει την εποπτεία των τραπεζών την 4η Νοεμβρίου, αξιωματούχοι της ΕΚΤ έχουν σημειώσει την Παρασκευή 17η Οκτωβρίου για να ανακοινώσουν τα αποτελέσματα, σύμφωνα με δύο πρόσωπα που έχουν γνώση των συζητήσεων. Η ημερομηνία αυτή μπορεί να αλλάξει.
Το 30% των τραπεζών ενδέχεται να χρειασθούν πρόσθετα κεφάλαια
Στελέχη Ευρωπαϊκών τραπεζών, εμφανίζονται αισιόδοξα για την ανάπτυξή και τις οικονομικές τους επιδόσεις φέτος και αναμένουν να αυξήσουν τόσο τις χορηγήσεις προς την πραγματική οικονομία όσο και τις αμοιβές των υπαλλήλων τους. Τα παραπάνω προκύπτουν από την έκθεση European Banking Barometer της ΕY για το πρώτο εξάμηνο του 2014.
Η έρευνα σε όλες τις αγορές της Ευρωζώνης που συμμετείχαν, έδειξε ότι κατά μέσο όρο περίπου 30% των τραπεζών δεν μπορεί να αποκλείσει περαιτέρω αυξήσεις κεφαλαίου μετά το AQR. Μια σημαντική μειοψηφία ολόκληρου τους δείγματος των ευρωπαϊκών τραπεζών (8%), θεωρούν βέβαιο ότι θα χρειαστεί να αντλήσει περαιτέρω κεφάλαια μετά το AQR, ενώ ένα επιπλέον 20% πιστεύουν ότι ενδέχεται να χρειασθεί να αντλήσουν κεφάλαια.
Οι τράπεζες στη Γερμανία ήταν πιο αισιόδοξες, καθώς μόλις το 4% εκτιμά ότι θα πρέπει να συγκεντρώσει κεφάλαια, ενώ το 2% δεν μπορεί να το αποκλείσει. Τουναντίον οι τράπεζες στην Ισπανία ήταν οι λιγότερο αισιόδοξες με το 35% να θεωρεί ότι θα πρέπει να αντλήσουν περισσότερα κεφάλαια, ενώ το 25% δεν μπορεί να το αποκλείσει.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2014 και, μέχρι να ολοκληρωθεί στις 4 Απριλίου, έξι τράπεζες της Ευρωζώνης είχαν ήδη προχωρήσει σε αύξηση κεφαλαίου. Μέχρι τις 4 Απριλίου οι τράπεζες της Ευρωζώνης είχαν αντλήσει 11 δισ. δολάρια, σε σύγκριση με 2 δισ. δολάρια το ίδιο διάστημα το 2013. Έκτοτε, άλλες 10 τράπεζες έχουν ανακοινώσει σχέδια για αυξήσεις κεφαλαίου πριν από την άσκηση. Συνολικά στη διάρκεια του τρέχοντος έτους, οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν ήδη αντλήσει θέσει 35 δισ. δολάρια μετοχικού κεφαλαίου, 70% περισσότερο από την ίδια περίοδο το 2013.
Η αγορά είναι διχασμένη ως προς τις προβλέψεις για τα επισφαλή δάνεια
Το 30% των τραπεζών εξακολουθεί να προβλέπει ότι θα χρειασθεί να αυξήσει τις προβλέψεις φέτος. Τις μεγαλύτερες πιθανότητες συγκεντρώνουν οι τράπεζες στην Ισπανία και την Αυστρία. Οι τράπεζες στην Ισπανία έχουν ανησυχίες σχετικά με τα προβλήματα δημόσιου χρέους, ενώ υποχρεώθηκαν να αναπροσαρμόσουν την αξία των χαρτοφυλακίων των ακινήτων τους. Οι τράπεζες στην Αυστρία είναι λιγότερο αισιόδοξες για την οικονομία και είναι περισσότερο εκτεθειμένες στην Ανατολική Ευρώπη.
Ωστόσο, λόγω της βελτίωσης των οικονομικών συνθηκών, το 23% των τραπεζών θεωρεί ότι θα είναι σε θέση να μειώσει τις προβλέψεις κατά το επόμενο εξάμηνο, έναντι 14% κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2013. Αυτός ο διχασμός της αγοράς ανάγεται, εν μέρει, σε τοπικές ανησυχίες για την οικονομία και τις συνεχιζόμενες ανησυχίες για το δημόσιο χρέος, συσχετίζεται όμως και με τις πιέσεις προς τις τράπεζες από το AQR. Μόνο οι τράπεζες στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις Σκανδιναβικές χώρες πιστεύουν ότι οι συνολικές προβλέψεις για επισφαλή δάνεια θα μειωθούν φέτος.
Το AQR επιμηκύνει το χρονικό ορίζοντα σημαντικών ενοποιήσεων/συγχωνεύσεων στο Ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα
Όταν ρωτήθηκαν το 2012 αν αναμένουν σημαντικές ενοποιήσεις στον κλάδο, το 50% των τραπεζών είχαν δηλώσει ότι αναμένει ενοποιήσεις μεσοπρόθεσμα έως και μακροπρόθεσμα. Ωστόσο, σημαντικές συγχωνεύσεις δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί και στις περισσότερες αγορές τα τραπεζικά στελέχη πιστεύουν ότι σημαντικές συγχωνεύσεις θα πραγματοποιηθούν σε ορίζοντα τριετίας. Μόλις το 7% των ερωτηθέντων προβλέπει μεγάλης κλίμακας ενοποιήσεις μέσα στους επόμενους 12 μήνες, ωστόσο το 63% αναμένει μεσαίας έως μεγάλης κλίμακας ενοποιήσεις μέσα στα επόμενα τρία χρόνια.
Στη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας, πολλές τράπεζες έχουν πουλήσει περιουσιακά στοιχεία, καθώς συγκέντρωναν κεφάλαια και αναδιάρθρωναν τις επιχειρήσεις τους. Ωστόσο, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της συρρίκνωσης των ισολογισμών και των τακτικών αναδιαρθρώσεων έχει ολοκληρωθεί, έχει μειωθεί ο αριθμός των τραπεζιτών που προβλέπει πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων, ακόμη και σε μικρή κλίμακα. Το 45% δεν αναμένει παρόμοια δραστηριότητα κατά τους επόμενους έξι μήνες. Για τις τράπεζες που εξετάζουν το ενδεχόμενο επέκτασης στο εξωτερικό (εκτός Ευρώπης), οι συμμαχίες αποτελούν την πιο ελκυστική επιλογή.
Οι φόβοι της ΕΚΤ
Οι ευρωπαϊκές τράπεζες αναπτύχθηκαν τις περασμένες δύο δεκαετίες περισσότερο από ό,τι η οικονομία. Σε κάποιες χώρες της Ευρώπης οι τραπεζικοί ισολογισμοί είναι υψηλότεροι από το ΑΕΠ κατά 400%.
Το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα δεν είναι μόνο διογκωμένο, είναι και ισχυρότερο από εκείνο σε άλλες μεγάλες χώρες. Οι συντελεστές της έρευνας διαπιστώνουν ότι στην Ευρώπη αντιστοιχεί στις τρεις μεγαλύτερες τράπεζες μιας χώρας το 65-75% του συνολικού όγκου των ισολογισμών. Στις ΗΠΑ το αντίστοιχο ποσοστό δεν υπερβαίνει το 25%.
Μία νέα πρόκληση προκύπτει από τις διαγραφές για πρόστιμα και νομικά έξοδα. Οι αμερικανικές αρχές επέβαλαν στη γαλλική ΒΝΡ Paribas πρόστιμο σχεδόν 9 δισ. δολ. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, αντίστοιχες διαπραγματεύσεις έχουν ξεκινήσει και με τη γερμανική Commerzbank, ενώ υπό έρευνα βρίσκονται και άλλες τράπεζες όπως η Societe Generale, η Deutsche Bank και η ιταλική Unicredit.
Ο νέος εποπτικός μηχανισμός
Νέος επόπτης των 128 μεγαλύτερων τραπεζών της Ευρωζώνης, μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της sress tests, θα καταστεί το Εποπτικό Συμβούλιο του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (Single Supervisory Mechanism – SSM). Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΚΤ θα συνεργάζεται στενά με την Τράπεζα της Ελλάδος για την παρακολούθηση της πορείας των ελληνικών τραπεζών. Οι διοικήσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων θα είναι υποχρεωμένες να αποστέλλουν ανά τακτά χρονικά διαστήματα στοιχεία την πορεία των βασικών οικονομικών τους μεγεθών, τα οποία μέσω της Τράπεζας της Ελλάδος θα καταλήγουν στην ΕΚΤ και στο Εποπτικό Συμβούλιο.
Στο πλαίσιο του νέου συστήματος η ΕΚΤ θα ασκεί άμεση εποπτεία στα πιστωτικά ιδρύματα, ενώ θα συνεργάζεται στενά με τις εθνικές αρμόδιες αρχές για τον έλεγχο των υπόλοιπων μικρότερων τραπεζών που θα βρίσκονται υπό τη γενική επίβλεψη της ΕΚΤ. Εξάλλου η Ευρωτράπεζα θα μπορεί να αποφασίσει ανά πάσα στιγμή να αναλάβει την ευθύνη εποπτείας λιγότερο σημαντικών πιστωτικών ιδρυμάτων.
Οι χώρες της ζώνης του ευρώ συμμετέχουν αυτομάτως στον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό. Κράτη-μέλη που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ μπορούν να επιλέξουν να συμμετέχουν στον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό με την καθιέρωση «στενής συνεργασίας» των οικείων εθνικών αρμόδιων αρχών με την ΕΚΤ. Εφόσον η ΕΚΤ συμφωνεί, η σχετική απόφαση θα δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ.