Μια εξαιρετικά εύθραυστη ισορροπία, με άδηλες ακόμη συνέπειες, διαμορφώνει η κλιμακούμενη κρίση με επίκεντρο τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς. Οι “θεσμοί” θέτουν θέμα ανατροπής των δεδομένων της 3ης αξιολόγησης αν δεν ενεργοποιηθεί το ηλεκτρονικό σύστημα στις 29/11 και οι τραπεζίτες αγωνιούν για τα “κόκκινα” δάνεια.
Την ίδια ώρα, χιλιάδες δανειολήπτες βρίσκονται κυριολεκτικά με το πιστόλι στον κρόταφο και δημιουργείται ένα μέτωπο με την κοινωνία για το υπαρκτό ζήτημα της κάλυψης της πρώτης κατοικίας από τους πλειστηριασμούς. Η κυβέρνηση, από την πλευρά της, τρέμει για το δυσβάστακτο πολιτικό κόστος, αλλά και οι συμβολαιογράφοι γίνονται οι κυματοθραύστες των έντονων αντιδράσεων.
Η “αγωνία” των πλειστηριασμών δεν αφήνει εκτός πεδίου την ΕΚΤ. Οι πλειστηριασμοί, όπως φαίνεται, θα κρίνουν το αν θα δουλέψει ή θα αποτύχει οπρόσφατος “συμβιβασμός” μεταξύ ΕΚΤ και ΔΝΤ για τα AQRs στις ελληνικές τράπεζες, δηλαδή για την αποφυγή ενός έκτακτου ελέγχου που θα οδηγούσε άμεσα σε νέες ΑΜΚ. Το στοίχημα παίζεται, μάλιστα, σε μια χρονική συγκυρία όπου η ΕΚΤ”βάλλεται” και εκ των έσω για την πολιτική που ακολουθεί.
Όλες οι πλευρές έρχονται αντιμέτωπες με πρακτικές και πεποιθήσεις πολλών ετών, που πρέπει να “ανατραπούν” εδώ και τώρα, αποκαθιστώντας μια νέα κουλτούρα συναλλαγών μεταξύ τραπεζών – δανειοληπτών.
Η έναρξη των πλειστηριασμών αποτελεί καταλύτη για την τρίτη αξιολόγηση και βασικό εργαλείο για τη δραστική μείωση των “κόκκινων” δανείων στην οποία είναι υποχρεωμένες οι τράπεζες. Για τις τελευταίες, οι πλειστηριασμοί θα κρίνουν το κατά πόσον θα βγουν αλώβητες από τα επερχόμενα stress tests ή θα οδηγηθούν σε νέα ανακεφαλαιοποίηση, με όρους BRRD που θα έπλητταν και τους καταθέτες.
Τεστ αντοχής για την κυβέρνηση
Ως προαπαιτούμενο για την ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης και προϋπόθεση για την υγεία του τραπεζικού συστήματος και τη δυνατότητα ανάκαμψης της οικονομίας, οι πλειστηριασμοί αποτελούν μεγάλο πονοκέφαλο για την (κάθε) κυβέρνηση, η οποία δεν θέλει να έχει απέναντί της ψηφοφόρους που απειλούνται να χάσουν το σπίτι τους, ειδικά δε ύστερα από μια μακροχρόνια και βαθιά κρίση. Η “καυτή πατάτα” των πλειστηριασμών, μάλιστα, βρίσκεται στα χέρια μιας κυβέρνησης (ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ) που έκανε σημαία της την προστασία της πρώτης κατοικίας, σιγοντάρισε το “κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη” και τώρα αναγκάζεται να αποδεχτεί και να επιβάλει την πραγματικότητα.
Μιλώντας στην κοινοβουλευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ την εβδομάδα αυτή, ο υπουργός Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος, εξέπεμψε “σήμα κινδύνου” για τους πλειστηριασμούς, επισημαίνοντας ότι πρέπει να ξεκινήσουν άμεσα για τα μεγάλα ακίνητα, διαφορετικά θα υπάρχει θέμα με τα stress tests και την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Είπε, μάλιστα, ότι η προστασία που υπάρχει τώρα για ακίνητα έως 300.000 ευρώ είναι επαρκής και περαιτέρω προστασία δεν είναι ούτε κοινωνικά δίκαιη, ούτε προοδευτική.
Τη θέση του υπουργού Οικονομικών επαύξησε η κυβέρνηση, αποφασίζοντας να νομοθετήσει ως αυτεπάγγελτα διωκόμενο αδίκημα την παρακώλυση των πλειστηριασμών και διαμηνύοντας από το Μαξίμου ότι είναι υποχρέωση των στρατηγικών κακοπληρωτών να πληρώνουν τα χρέη τους στις τράπεζες και σταθερή θέση της κυβέρνησης να λάβει όλα τα μέτρα ώστε αυτοί να μην κρύβονται πίσω από επιθέσεις κατά συμβολαιογράφων.
Οι εξελίξεις αυτές και τα εξαιρετικά στενά περιθώρια της κυβέρνησης να διαπραγματευθεί με τους “θεσμούς” παράταση της προστασίας της πρώτης κατοικίας, έχουν δημιουργήσει πανικό στους βουλευτές της κυβερνώσας παράτασης. Στην Ολομέλεια της Βουλής, βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ρωτούσαν εναγωνίως τον υπουργό Οικονομίας, Δημήτρη Παπαδημητρίου, τι γίνεται με τη διαπραγμάτευση για την παράταση της προστασίας της α’ κατοικίας και τι θα γίνει με το ν. 4389/2016 (αρ.70, παρ.3, εδ. 8) που απαγορεύει –έως τις 31/12/17– την πώληση σε fund δανείου με υποθήκη πρώτη κατοικία, αξίας έως 140.000 ευρώ.
Τα stress tests των τραπεζών
Για τις τράπεζες, η αβεβαιότητα για τη διενέργεια των πλειστηριασμών λίγο έλειψε να κοστίσει νέα μεγάλη κρίση διαρκείας με καταστροφικά αποτελέσματα. Αυτή δείχνει να αποσοβείται με τη θέση που πήρε η κυβέρνηση για το θέμα και τη διαφαινόμενη πρόθεση των συμβολαιογράφων να αναστείλουν την απόφασή τους για αποχή με νέα έκτακτη γενική συνέλευση στις 20 Νοεμβρίου.
Οι πλειστηριασμοί είναι εξαιρετικά κρίσιμοι για τη μείωση των “κόκκινων” δανείων, καθώς η συμβολή τους ορίζεται στο 30% της επίτευξης του στόχου. Μάλιστα, δεδομένου του χρόνου που έχει διανυθεί χωρίς σημαντικές επιδόσεις και των ακόμη πιο φιλόδοξων στόχων που “σωρεύονται” για την επόμενη διετία, ο στόχος για τους πλειστηριασμούς έχει ανέβει στα 13,5 δισ. ευρώ μέχρι τα τέλη του 2019, αντί του αρχικού στόχου για μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων μέσω ρευστοποιήσεων (πλειστηριασμών) κατά 11,5 δισ. ευρώ.
Το παραπάνω αποκάλυψε το “Κεφάλαιο”, προσθέτοντας ότι οι τράπεζες έχουν ανεβάσει τον στόχο για μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων τους μέχρι τα τέλη του 2019 κατά περίπου 4,5 δισ. ευρώ, προκειμένου το σύνολο των NPEs να υποχωρήσει στα 62,3 δισ. ευρώ από 66,7 δισ. ευρώ που ανέφερε η αρχική στοχοθεσία του Ιουνίου 2016. Μάλιστα, ο στόχος των 62,3 δισ. ευρώ φέρεται να είναι βελτιωμένος κατά 1 δισ. ευρώ από ενδιάμεσο βελτιωμένο στόχο που είχαν θέσει οι τράπεζες, για NPEs στα 63,4 δισ. ευρώ στα τέλη του 2019.
Δεδομένων των στόχων αυτών και ενόψει των πανευρωπαϊκών stress tests που θα ξεκινήσουν για τις ελληνικές τράπεζες τον Φεβρουάριο του 2018 για να βγάλουν το πόρισμά τους τον Μάιο, οι πλειστηριασμοί είναι το στοιχείο που θα κρίνει την επιτυχία των τραπεζών στα τεστ αντοχής. Και αυτό διότι από τους πλειστηριασμούς και τις τιμές που θα αναδείξουν για τις ρευστοποιήσεις των εμπράγματων εξασφαλίσεων των τραπεζών, ο SSM θα σχηματίσει ποσοτικοποιημένη εικόνα για τη δυνατότητά τους να ανακτήσουν ενέχυρα από μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Και με τη σειρά της, η εκτίμηση αυτή θα διαμορφώσει τις παραδοχές του SSM με τις οποίες θα αξιολογηθούν οι ελληνικές τράπεζες στα επικείμενα stress tests.
Αποτυχία των πλειστηριασμών θα οδηγήσει και σε αποτυχία στα stress tests της ΕΚΤ το 2018, δημιουργώντας νέες κεφαλαιακές ανάγκες στις τράπεζες. Σημειώνεται ότι ο SSM έχει ξεκινήσει προληπτικούς ελέγχους στις ελληνικές τράπεζες στους οποίους η έμφαση δίδεται στη δυνατότητα ανάκτησης ενεχύρων. Με βάση τα πορίσματα του SSM, τα οποία προφανώς θα είναι αρνητικά αν δεν γίνουν πλειστηριασμοί και δεν ρευστοποιηθούν εμπράγματες εξασφαλίσεις των τραπεζών, θα καθοριστούν τα κριτήρια βάσει των οποίων θα διεξαχθούν τα stress tests για τις ελληνικές τράπεζες τον ερχόμενο Φεβρουάριο.
Την κρισιμότητα αυτή επισήμανε, ενόψει του κινδύνου “παγώματος” των πλειστηριασμών από την αποχή των συμβολαιογράφων, τόσο η Ελληνική Ένωση Τραπεζών, όσο και ο πρόεδρός της, Νίκος Καραμούζης, ο οποίος μίλησε ξεκάθαρα για αποτυχία των τραπεζών στα stress tests αν δεν γίνουν οι πλειστηριασμοί. Όπως δήλωσε στους “FT” ο κ. Καραμούζης, οι καθυστερήσεις των πλειστηριασμών θα έχουν αντίκτυπο στις προβλέψεις, γεγονός που θα επηρεάσει επίσης τη ρευστότητα των τραπεζών.
Σημειώνεται ότι πέραν των ανωτέρω, το “πάγωμα” των πλειστηριασμών θα τορπίλιζε και τη διαδικασία των χορηγήσεων νέων δανείων, τα οποία έχουν ανάγκη οι επιχειρήσεις και η οικονομία για την επανεκκίνησή της.
Το μείζον, πάντως, στην αρχική φάση των πλειστηριασμών είναι να δοθεί ένα ισχυρό μήνυμα στους στρατηγικούς κακοπληρωτές, οι οποίοι υπολογίζονται στο 20% των δανειοληπτών σε καθυστέρηση, με αναλογούντα δάνεια της τάξεως των 15 δισ. ευρώ.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι πλειστηριασμοί θα έχουν και κόστος για τις τράπεζες, καθώς σε αυτές αναμένεται να καταλήξει μεγάλος όγκος ακινήτων που θα εκπλειστηριασθούν, αναγκάζοντάς τες να αναζητήσουν λύσεις και συμμαχίες για τη διαχείρισή τους.
Πιέσεις στην ΕΚΤ
Παρέμβαση για το θέμα των πλειστηριασμών, με αφορμή την απόφαση των συμβολαιογράφων για αποχή έκανε και ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, ζητώντας την ταχεία επίλυση του θέματος στο Eurogroup της Δευτέρας 6 Νοεμβρίου. Η παρέμβαση Ντράγκι είναι ενδεικτική της έκτασης που έχει το θέμα των πλειστηριασμών, αγγίζοντας και την ΕΚΤ.
Η τελευταία πέρασε τη θέση της στην κόντρα με το ΔΝΤ, το οποίο απαιτούσε να γίνουν AQRs στις ελληνικές τράπεζες, στη βάση μιας “ανταλλαγής”, η οποία προϋποθέτει ότι θα υπάρξουν σαφή δείγματα μείωσης των “κόκκινων” δανείων των ελληνικών τραπεζών μέσω της διενέργειας πλειστηριασμών. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του “Κ”, οι δύο οργανισμοί παραμένουν έκτοτε σε συνεχή επικοινωνία, παρακολουθώντας τις εξελίξεις με το θέμα των πλειστηριασμών στην Ελλάδα. Όπως είχε αποκαλύψει το “Κ”, στην περίπτωση που οι πλειστηριασμοί δεν γίνουν ή αποτύχουν, τότε το ΔΝΤ θα βάλει την “υπογραφή” του στο δυσμενές σενάριο με το οποίο θα αξιολογηθούν οι ελληνικές τράπεζες στα stress tests.
Σημειώνεται ότι το θέμα των ελληνικών πλειστηριασμών προσθέτει επιπλέον πίεση στην ΕΚΤ σε μια περίοδο όπου βάλλεται και εκ των έσω της Ευρώπης, με αφορμή τις αυστηρότερες απαιτήσεις που θέλει να εφαρμόσει από 1/1/2018 για την κάλυψη των μη εξυπηρετούμενων δανείων από προβλέψεις.
Οι δανειολήπτες και τα funds
Η έναρξη των πλειστηριασμών θα δημιουργήσει νέα δεδομένα για τους δανειολήπτες με μη εξυπηρετούμενα δάνεια, εντείνοντας τις ρυθμίσεις από πλευράς τραπεζών. Σημειώνεται ότι οι τελευταίες δεν προτίθενται να βγάλουν σε πλειστηριασμό κατοικίες αξίας έως 300.000 ευρώ, καθώς το ενδιαφέρον τους στρέφεται στα μεγάλα ακίνητα αποδεδειγμένων στρατηγικών κακοπληρωτών.
Η έναρξη των πλειστηριασμών, πάντως, εγείρει συζητήσεις με ερώτημα γιατί δεν νομοθετείται, όπως στην Κύπρο, η δυνατότητα του δανειολήπτη να εξαγοράζει αυτός το μη εξυπηρετούμενο δάνειό του, αντί η τράπεζα να το πωλήσει σε fund. Σημειώνεται ότι οι πωλήσεις δανείων σε funds θα είναι, παράλληλα με τους πλειστηριασμούς, το μέσο για τη δραστικότερη μείωση των NPLs.
Στην Κύπρο προβλέπεται πως πριν από την πώληση δανείου, το πιστωτικό ίδρυμα κοινοποιεί την πρόθεσή του να πωλήσει ή να διαθέσει όλο ή μέρος του χαρτοφυλακίου πιστωτικών διευκολύνσεων. Η κοινοποίηση γίνεται με δημοσίευση στην επίσημη εφημερίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας και σε τρεις εφημερίδες ημερήσιου Τύπου, ενώ οι δανειολήπτες και οι εγγυητές τους μπορούν να υποβάλουν εντός 45 ημερών πρόταση για εξαγορά της υπό πώληση πιστωτικής διευκόλυνσης. Πρόσθετα, νομοθετήθηκε η υποχρέωση της τράπεζας να καλεί με επιστολή τον δανειολήπτη και τους εγγυητές να υποβάλουν εντός 45 ημερών πρόταση εξαγοράς του δανείου και περιορίστηκε η δυνατότητα του δανειολήπτη να υποβάλει πρόταση για εξαγορά του δανείου του μόνο μία φορά.
Στην πράξη, βεβαίως, στην Κύπρο δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη οι πωλήσεις “κόκκινων” δανείων και όπως διευκρινίζουν πηγές στην Κύπρο με τις οποίες επικοινώνησε το “Κ”, η ανωτέρω δυνατότητα για τους “κόκκινους” δανειολήπτες δεν παρέχεται εξαρχής. Όπως αναφέρουν, η τράπεζα, εφόσον δεν έχει καταστεί δυνατόν να βρει λύση ρύθμισης του δανείου με τον πελάτη και εφόσον αυτός δεν έχει αποδεχτεί την πρακτική του debt to asset που εφαρμόζεται ήδη στην Κύπρο (με την πρακτική αυτή, ο δανειολήπτης παραχωρεί το περιουσιακό του στοιχείο στην τράπεζα προκειμένου να σβήσει το χρέος του), προχωρά στην έσχατη λύση που είναι ο πλειστηριασμός.
Κατά τη διαδικασία του πλειστηριασμού δέχεται βελτιωτικές προσφορές πάνω από την τιμή εκκίνησης. Όταν ο πλειστηριασμός καταλήξει στην ανώτερη προσφορά, μόνο τότε η τράπεζα απευθύνεται στον οφειλέτη δανειολήπτη, ο οποίος για να αγοράσει το ακίνητο πρέπει να προσφέρει τίμημα υψηλότερο από αυτό της υψηλότερης προσφοράς.
Εάν ο πλειστηριασμός αποτύχει, τότε, μετά από 6 μήνες, η τράπεζα δικαιούται να ξαναβγάλει το ακίνητο σε πλειστηριασμό σε χαμηλότερη τιμή από την τιμή εκκίνησης του πρώτου πλειστηριασμού. Εκ του νόμου, ακριβώς ένα έτος μετά την ημερομηνία του πρώτου πλειστηριασμού, το ακίνητο μπορεί να μεταβιβαστεί αυτοδικαίως στην τράπεζα.
Η πρακτική που ακολουθείται στην Κύπρο δείχνει ότι στην πράξη δεν υπάρχει καμία ευνοϊκή μεταχείριση του οφειλέτη για την απόκτηση του ακινήτου του, όπως έχει εννοηθεί από όσους ερμηνεύουν τον σχετικό κυπριακό νόμο και ζητούν να νομοθετηθεί και στην Ελλάδα η προτεραιότητα του δανειολήπτη έναντι του fund στην εξαγορά μη εξυπηρετούμενου δανείου. Κάτι τέτοιο, έχει αποκλειστεί και από τον υπουργό Οικονομίας Δ. Παπαδημητρίου. Προφανώς διότι θα δημιουργούσε κίνητρο σε όλους τους δανειολήπτες να μην αποπληρώνουν τα δάνειά τους, με την προοπτική, όταν φτάσει η ώρα να πουληθούν σε funds σε εξευτελιστικές τιμές, να μπορούν να τα αγοράσουν οι ίδιοι.
“Κυματοθραύστης” οι συμβολαιογράφοι
“Κυματοθραύστης” των αντιδράσεων συλλογικοτήτων κατά των πλειστηριασμών έγιναν οι συμβολαιογράφοι. Υπό τις πιέσεις και τους προπηλακισμούς οργανωμένων ομάδων κατά των πλειστηριασμών, οι συμβολαιογράφοι αποφάσισαν το Σάββατο 4/11 αποχή μέχρι τα τέλη του έτους.
Η απόφαση αυτή έφερε άμεση αντίδραση από τους “θεσμούς”, την κυβέρνηση και τις τράπεζες. Την Τετάρτη, σε συνάντησή τους με τον υπ. Δικαιοσύνης, Στ. Κοντονή, τον αναπληρωτή υπ. Προστασίας του Πολίτη, Ν. Τόσκα και τον υφυπουργό παρά τω Πρωθυπουργώ, Δ. Λιάκο, οι συμβολαιογράφοι έλαβαν δεσμεύσεις για την προστασία τους κατά τη διενέργεια των πλειστηριασμών, καθώς η κυβέρνηση θα νομοθετήσει την αυτεπάγγελτη δίωξη για τη διατάραξη των πλειστηριασμών και θα ενισχύσει τα μέτρα ασφαλείας στα Ειρηνοδικεία Αθήνας, Θεσσαλονίκης και όπου αλλού στην περιφέρεια κριθεί αναγκαίο.
Μετά την εξέλιξη αυτή, το διοικητικό συμβούλιο του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου Αθηνών – Πειραιώς – Αιγαίου και Δωδεκανήσου συνεδρίασε την Πέμπτη και αποφάσισε να συγκαλέσει νέα γενική συνέλευση του Σώματος –σύμφωνα με πληροφορίες στις 20 Νοεμβρίου– για να κριθεί το μέλλον της αποχής.
*Αναδημοσίευση από το “Κεφάλαιο” που κυκλοφορεί.